رسول اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌اله)
»مَا نُهِیتُ عَنْ شَیْءٍ بَعْدَ عِبَادَهِ اَلْأَوْثَانِ مَا نُهِیتُ عَنْ مُلاَحَاهِ اَلرِّجَالِ«(۱)
بعد از نهی از پرستش بتان از چیزی مانند کشمکش با مردم (بگومگو) نهی نشدم.

کشمکش و مجادله با مردم برای به کرسی نشاندن حرف حق خودمان و یا به اسم امر به معروف و نهی از منکر اتفاقی نیست که مورد نظر اسلام باشد؛ در هر اتفاق و برخوردی در مواجهه با مردم عادی جامعه به هر عنوانی از عناوین دینی هر چند ممکن است مخاطب پرخاشگری و بی‌ادبی کند، ولی از طرف آمر به معروف و ناهی از منکر باید روح احترام و خیرخواهی در رفتار و گفتار حاکم باشد و از این چهارچوب خارج نشود.

مؤمنان به دنبال اصلاح و رشد جامعه هستند ولی این اتفاق با مجادله و کشمکش در خیابان و یا جمع‌های خانوادگی و یا دوستانه نه تنها اتفاق نمی‌افتد و بلکه تنش‌آفرین و بی‌نتیجه هم خواهد بود.

جنس گفتگو و ماهیّت تعامل با مردم برای مؤمنان مجادله و مقاومت در به کرسی نشاندن حرف و ادعا نیست؛ بلکه گفتگو و نصیحتی با در نظر گرفتن مقدمات زمانی و محیطی مناسب در چهارچوب احترام و محبّت است. یعنی اگر قرار شد کسی را نصیحت کنیم دقت کنیم که در جمع دوستان و آشنایان نباشد و یا در محیط و زمان نامناسب نباشد.

امیرالمؤمنین علی(ع)
مَن صَحَّ یَقینُهُ زَهِدَ فی المِراءِ(۲)
کسی که یقینش درست باشد، به مجادله بی‌رغبت است.

فلسفه مجادله و حالات روحی کسانی که وارد مجادله و بگومگو می‌شوند هر چند در ظاهر حکایت از خیرخواهی و دلسوزی نسبت به مردم دارد و هر چند ممکن است در مواردی احساس تکلیف هم دست بدهد و شخص اینگونه تصوّر کند که تنها راه حمایت و دفاع از حق به جرّ و بحث و استقامت من در به کرسی نشاندن ادعا و خواسته‌ام گره خورده است؛ ولی در لایه‌هایی عمیق‌تر از وجود آنان بی‌معرفتی و عدم معرفت نسبت به حکمت و علم پروردگاری وجود دارد که خودش مؤمنان را از اینگونه دفاع از حق منع کرده است و آنان را دعوت به گفتگویی حکیمانه و نیکو کرده است.

ادْعُ إِلَی سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَهِ وَالْمَوْعِظَهِ الْحَسَنَهِ وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِیلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِینَ(۱)
با حکمت و اندرز نیکو به راه پروردگارت دعوت کن و با آنان به [شیوه‏ ای] که نیکوتر است مجادله نمای در حقیقت پروردگار تو به [حال] کسی که از راه او منحرف شده داناتر و او به [حال] راه‏یافتگان [نیز] داناتر است.(۳)

حجت الاسلام حکیمی

۱-بحارالأنوار جلد ۷۴
۲-غرر الحکم : ۸۷۰۹
۳-سوره نحل آیه ۱۲۵