«البِرُّ ما سَکَنَت إلَیهِ النَّفسُ ، وَ اطمَأَنَّ إلَیهِ القَلبُ ، وَ الإِثمُ ما لَم تَسکُن إلَیهِ النَّفسُ ، وَ لَم یَطمَئِنَّ إلَیهِ القَلبُ ، وَ إن أفتاکَ المُفتونَ»
«نیکی ، آن است که سینه ات ، بدان آرامش یابد؛ و گناه ، آن است که در سینه ات خَلَجان کند، هر چند مردم در باره [درست بودن ]آن ، برایت فتوا دهند»
توضیح
همانطور که درحدیث شریف مشاهده میکنید ملاکی که رسول اکرم_{(صلی الله علیه وآله)} برای تعریف وتشخیص«برّ ونیکی» ذکر فرموده اند، مطابق بودن آن با فطرت و وجدان انسانی است که شخص خیِّر ونیکوکاربا تشخیص درست وانجام عمل درست همراه با قصد وتوجه حتی به مقدار کم به آرامش واطمینان قلبی میرسد هر چند که مردم بر خلاف نظر او نظر بدهند ومخالف تفکر او باشند.
خصوصیت اینچنین تصمیم وعملی که قلب را به آرامش واقعی میرساند واطمینان قلبی به همراه خود دارد حتماً باید مطابق با شاکله وفطرت وهماهنگ با قلب انسان باشد، چرا که تنها سیره و عملی، به قلب انسان آرامش میدهد که نتیجه بخش بودن و ثمره آن برای انسان روشن باشد به تعبیری قلب انسان در تصمیم وهدف خود، به یقین رسیده باشد.
حتماً باید به این نکته توجه داشت که هیچ وقت قلب به باطل، یقین پیدا نمیکند.
امام صادق_{(علیه السلام)}
«لا یستیقن‏ القلب‏ ان الحق باطل أبدا و لا یستیقن أن الباطل حقّ أبداً»
«قلب هیچگاه به باطل بودن حقی یقین پیدا نمیکند؛ وهمچنین هیچگاه به حق بودن باطلی نیز یقین پیدا نمیکند»₍₂₎
این فطرت انسان است که به قلب جهت میدهد وملاک ومیزان تشخیص قلب در حق بودن یا باطل بودن عقیده ای میشود، این فطرت انسان است که ملاک ومبنای تشخیص عمل«برّ ونیک»از«گناه وپلیدی»میشود.

گناه در مقابل برّ ونیکی
این تعریف«برّونیکی» در مقابل گناه وظلم قرار گرفته است که شخص گناهکار وظالم در ظاهر به دنبال رسیدن به آرامش است وتمام آرامش خود را در رسیدن به

لذتهای زودگذرو مال وثروت وجاه طلبی ویا ریاست طلبی  دردنیا میداند،

در حالی که تمام این لذتها وشهوتهای دنیا باید در مسیر بندگی واطاعت پروردگار در انسان مدیریت شوند  ولی به خاطر تشخیص اشتباه، خود را به گناه وظلم می اندازد وچون فکر میکند تمام آرامش دررسیدن به دنیا است پس تمام سعی خود را در راه رسیدن به دنیا صرف میکند تا بتواند به آرامش برسد واز طرفی چون بعد از رسیدن به آنچه میخواست قلبش آرامش خاطر پیدا نمیکند هر لحظه روحیه حرص وطمع به دنیا در او بیشتر میشود،

چون خیال میکند این آرامش واطمینان قلبی در گام وهدف بعدی بدست خواهد آمد و همینطور برای رسیدن به آنچه بدست نیاورده تلاش خواهد کرد؛

ولی متنبه نمیشود وباز خیال میکند که باید بیشتر جلو برود.
امیرالمومنین علی_{(علیه السلام)}
«إِنَّ الدُّنیا مَشغَلَةٌ عَن غَیرِها و َلَم یُصِب صاحِبُها مِنها شَیئا إِلاّ فَتَحَت لَهُ حِرصا عَلَیها و َلَهَجا بِها و َلَن یَستَغنیَ صاحِبُها بِما نالَ فیها عَمّا لَم یَبلُغهُ مِنها»₍₃₎
«براستی که دنیا آدمی را به کلّی سرگرم خود می‏ سازد و دنیاپرست به چیزی از آن نرسد، مگر آن‏که باب حرص و شیفتگی به آن بر رویش گشوده شود و به آنچه از این دنیا دست یافته اکتفا نمی‏ کند تا در پی چیزی که بدست نیاورده نرود»

پاورقی
1-کنز العمّال : ج ۳ ص ۴۳۲ ح ۷۳۱۲

2-التوحید (للصدوق)، ص: 358

3-شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، ج‏17، ص: 14
4-مطالعه بیشتر در مورد"برّ ونیکی"