امام الصادق «ع»
«الایمان‏ عمل‏ کلّه‏، و القول بعض ذلک العمل‏»_(۱)
«ایمان سرتاسر عمل است وگفتار بخشی از آن عمل»
امشب وقتی که چشمم به این حدیث شریف افتاد، به ذهنم رسید که این حدیث شریف کسانی را مخاطب قرار داده که فقط اهل حرف از خدا وپیغمبر و انسانیت هستند ولی وقتی هنگام عمل میشود بهانه گیری ها وشانه خالی کردن ها شروع میشود.
بعد از اینکه کمی بیشتر به ترکیب جمله فکر کردم متوجه شدم ظاهراً قضیه کاملاً متفاوت است وشاید مخاطب حدیث مؤمنانی هستند که میخواهند به کمال برسند وتمام شرایط ایمان را فراهم کرده اند

ولی در انجام یکی از شرایط، که تبلیغ و انتشار معارف دینی است کوتاهی میکنند،

لذا امام صادق (علیه السلام)در اینجا تشری به اهل ایمان زده ود رعین حال با تایید اینکه سرتاسر ایمان عمل به دانسته ها است، تبلیغ وسخن گفتن درباره عقاید و معارف دینی را بخشی از آن وظیفه ایمانی ذکر کرده اند که مؤمنان بدون انجام این قسمت هیچ وقت نخواهند توانست توفیق غرق شدن در تمام ایمان را تجربه کنند.
به هر حال انسان وقتی حرف میزند وابراز عقیده میکند مخالفان وموافقانی پیدا میکند و در این قسمت است که تازه معلوم میشود که شخص چقدر توان استقامت و پایداری بر دین حق و جبهه گیریهای مخالفان دارد.
البته به نظر بنده این نوع احادیث مباحثی تخصصی هستند و مخاطب آنها در نوع افراد وجایگاهها متفاوت است،

چه بسا کسانی که وظیفه آنها مدارا وصبر وسخن نگفتن است.

این دیگ زخامی است که در جوش و خروش است
چون پخته شد و لذت دم یافت، خموش است
«صائب تبریزی»

چه بسا کسانی که وظیفه آنها تربیت است وباید معارف را جرعه جرعه تبلیغ کنند وهمین باعث میشود نسبت به تبلیغ خیلی از معارف دینی سکوت کنند.

تمثیل
شکر، شیرین است ولی اگر این شکر را به همین صورت در دهان کودکی بریزیم خفه می شود . نباید بگوییم این شکر است و شیرین و بدن هم به مواد قندی نیاز دارد ، بلکه باید ابتدا این شکر را در آب حل کنیم و به تدریج به کودک بدهیم₍₂₎

چه بسا کسانی که اصلاً وظیفه ای برای تبلیغ ندارند واز مباحثی حرف میزنند که علمی نسبت به صحت یا بطلان آن ندارند وصرفاً شنیده اند وخوانده اند.

نفس را اول برو در بند کن
پس برو آهنگ وعظ و پند کن
تا زسوز دین نگردد دل کباب
دم نگردد گرم، ای عالی جناب
«فیض کاشانی»

اصلاً چه بسا کسانی که عقیده شان منحرف است ونمیخواهند قبول کنند که اشتباه میکنند و همینطوری تبلیغ عقائد منحرف خورد را هم میکنند.

نادانی و جهل تا که ما راکیش است
بدبختی ما همیشه بیش از بیش است
«فرخی یزدی»

در هر صورت به نطر میرسد پیام حدیث بیشتر از همه مردم مناسب با حال طلبه هایی است که هیچ گونه کار تبلیغی انجام نمیدهند وهمینطور به فکر درس خواندن هستند واراده ای برای جمع کردن بین تحصیل وتبلیغ ندارند.
تمثیل
بسیاری از مطالب اسلام همچون گندم است و همینطوری قابل مصرف نیست. گندم را باید به نان تبدل کن تا قابل خورن شد. ما الان نسبت به مطالب اسلامی سیلوهایمان پر است، اما نانواییهایمان به اندازه ی کافی نیست. این که صف نانواییها طولانی است به جهت کمبود گندم نیست، نانوا کم داریم و آن کسی که این گندم ها را بصورت نان در می آورد «عالم» است. ما قرآن داریم. قرآن سیلوی تمام مطالب است. روایات را هم خام نمی شود مصرف کرد و باید از کانال «اجتهاد» بگذرد. یک روایت را به تنهایی نمی شود ملاک کار روایات گاهی معارض دارد، عام و خاص مطلق و مقید، محکم و متشابه دارد، باید در آن آسیابها خرد شوند، بعد با آبهای تحقیق مخلوط شوند، بعد چانه هایی گرفته شود به اندازه فهم و طبخ شود. ممکن است با بهترین گندم، نانی بپزند که اگر بخورید زخم معده بگیرید. نمی شود گفت چون گندمش خوب است پس نانش هم خوب است.₍₃₎

پاورقی
1-اصول کافی 2/ 34
2-پرسشهای مهم پاسخهای کوتاه-محسن قرائتی، ص65
3-مثل ها و پند ها-حائری شیرازی، ج3-ص72-73
4-مطالعه بیشتر در مورد تبلیغ