تــاثیرپذیری و بــهـره‌مندی مفید و برحق دیگران از وجود، آثار  و یا خدمات یک‌نفر به میزان اخـــلاص صــاحب اثر نسبت به پروردگار بستگی دارد.

به عبارتی دیگر برکت وجودی هر انسان به مــیزان شناخت صــحیح و اخــلاص او گره خورده است و انسان به هر مقدار که در افعال ، رفتار و آثار خود بعد از شناخت صــحیح از دین بتواند از غیر خدا خالی و از خدا پر شود، به همان مقدار وجود و آثارش برکت پیدا می‌کند.

رسول اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌اله)
«بِالاِْخلاصِ تَتَفاضَلُ مَراتِبُ الْمُؤْمِنِینَ»
برترى درجات مؤمنان بر یکدیگر به اخلاص است.
تنبیه الخواطر : 2/119

اگر در مورد اخلاص و دوری از انگیزه‌های غیرالهی در انجام کار نیک به همین یک جمله که «بودنش خوب است» اکتفا کنیم، درست نیست؛ بلکه باید بگوییم اخلاص برای خدا اصلی‌ترین شرط قبولی اعمال نیک و صدقات ما هستند.

امیرالمؤمنین‌علی(علیه‌السلام)
«اَلْعَمَلُ کُلُه هَباءٌ الّا ما اُخْلِصَ فیه»
همه اعمال انسان بر باد فنا می‌رود جز آن عمل خالصی که برای خدا باشد.

بحث ما بر سر این نیست که مخفیانه و یا غیر مخفیانه صدقه بدهیم، هر چند که غیر مخفیانه صدقه دادن هم امتیازات خودش را دارد و می‌تواند انگیزه‌ای بشود برای دیگران و تشویق آنان به دست‌گیری و کمک به نیازمندان، بلکه بحث ما بر سر این است که به هر روشی که صدقه می‌دهیم دقت داشته بشیم تا انگیزه‌های غیر الهی را در دلمان راه ندهیم و توجّه و خلوص نیّتمان را برای خدا حفظ کنیم.

رسول‌اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌اله)
أَیُّ الصَّدَقَةِ أَفْضَلُ قَالَ جُهْدٌ مِنْ مُقِلٍّ إِلَی فَقِیرٍ فِی سِر
از حضرت پرسیدند بهترین صدقه کدام است: ایشان پاسخ دادند که بهترین صدقه ایثار شخصی تنگدست است به فقیری در نهان

کسی که خودش چیزی ندارد و تنگدست است و به کمک نیاز دارد به کمک کسی می‌رود که از خودش تنگدست‌تر است و این کار را در نهان انجام می‌دهد تا کسی خبردار نشود. طبیعتاً در چنین صحنه‌ای مشکل می‌توان اینگونه قضاوت کرد که یاری‌کننده دنبال جلب‌توجّه و دیده‌شدن است و حتّی از همین جهت دست شیطان هم برای وسوسه شخص کمک کننده بسته خواهد بود.

از جهت دیگر کسی که خودش نیاز دارد با این وجود نیاز خودش را نادیده می‌گیرد و از آن مقدار مالی که در دست دارد برای دست‌گیری از دیگری استفاده می‌کند که بدون شک وقتی کسی پشتوانه مالی برای جبران آنچه بخشیده است را ندارد پس به خدا توکّل کرده و امید به عنایت خدا بسته است.

اینکه فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) در این عالم اینقدر خوش درخشیدند، بخشی به خاطر همین بخشش و انفاق و ایثار ایشان بود، اساساً ایشان عاشق و شیدای انفاق بودند و می فرمودند:
«حُبِّبَ اِلیَّ مِنْ دُنیاکُم اِلانْفاقُ فِی سَبیلِ الله»
یعنی من به انفاق در راه خدا عشق می‌ورزم، و این دنیای شما را به خاطر انفاق دوست دارم. یعنی دوست دارم جیب‌های خود را خالی کنم، و اگر اعتبار و عزّت و آبرویی دارم خرج راحت و رفاه و آسودگی خوبان کنم.

پاورقی
۱-مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج‏7، ص: 214

صبح جمعه که از شهادت سردار سلیمانی با خبر شدم ناراحت شدم ولی بعد از گذشت چند ساعت و دیدن بازخورد این خبر در بین مردم بیشتر از اینکه ناراحت شوم متحیّر شدم و فهمیدم که خبر این شهادت قبل از اینکه احساسات و عواطف مردم را درگیر کرده باشد جریانی معنوی در قلب آنان رقم زده است که خارج از معادلات این جهانی است.

بله به نظر می‌رسد این اشک‌های چشمان و این حرارتی که در قلب‌ها به جریان افتاده است ثمره خون خداست، ثمره خونی است که تنها می‌تواند به واسطه شهادت بندگان مخلَص خدا در کالبد نیمه جان مردم دمیده شود و چراغ هدایت و برطرف کننده فتنه‌های زمانه شود.

پیامبر خدا (صلى‌الله‌علیه‌و‌آله)  
«طُوبى للمُخْلِصینَ ، اُولئکَ مَصابیحُ الهُدى، تَنْجَلی عَنهُم کُلُّ فِتْنَةٍ ظَلْماءَ»(1)
«خوشا به حال مخلِصان؛ آنان چراغ‌هاى هدایتند که هر فتنه تیره‌اى از سوى آنها زدوده مى‌شود.»

1-کنز العمّال : 5268

مسیر اخلاص و خالصانه در خدمت خدا بودن طبق بیان آیات قرآن آن‌چنان لطیف و حنیف است که تنها لحظه‌ای شائبه آمیختگی هوای غیر خدا در نیّت قلبی سالک_در صورت شناسایی مشکل توسط سالک و به انحراف نکشاندنش_ در خوش‌بینانه‌ترین حالت، اتمام این حرکت باطنی و سیر معنوی را به فرصتی دیگر و با تجربه‌ای بهتر موکول خواهد کرد.

مشکل اصلی نداشتن محاسبه دقیق از نفس است که وقتی این اتفّاق حاصل نشود و حقّش ادا نشود، ممکن است سالک عالم شود و ابواب علوم و فنون زیادی برایش باز شود و به حالات و مکاشفات جذّاب و تحسین برانگیزی هم دست پیدا کند، ولی آنچه که از آن بی بهره خواهد ماند و آنچه که باعث خواهد شد نتواند از بندگی و توحید پروردگار عالم درک و بهره‌ای داشته باشد و همنشین صالحین شود، آمیختگی نیّات خالصانه او با نیّات نفسانیش است که به اَلَک محاسبه کشانده نشده و غربال نشده است.

«حُنَفاءَ لِلَّهِ غَیْرَ مُشْرِکینَ بِهِ وَ مَنْ یُشْرِکْ بِاللَّهِ فَکَأَنَّما خَرَّ مِنَ السَّماءِ فَتَخْطَفُهُ الطَّیْرُ أَوْ تَهْوی بِهِ الرِّیحُ فی‏ مَکانٍ سَحیق»(1)
«مخلصان خدا باشید نه مشرکان او، و هر که به خدا شرک آورد چنان است که از آسمان در افتاده مرغان او را بربایند، و یا باد او را به جایی دوردست برد»

پاورقی
1-سوره مبارکه حج، آیه31

اخلاص و صادقانه در خدمت خداوند بودن از جمله حرکت‌های باطنی و قلبی در انسان است که شروعش آسان ولی دوام و استمرارش بسیار مشکل و یا حتّی از عهده انسان خارج است که عنایت خداوند و حمایت فرشتگان  آسمانی برای مقابله با طبقات جبهه کفر و جهل را می‌طلبد.


«إِنَّ الَّذینَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلائِکَةُ أَلاَّ تَخافُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتی‏ کُنْتُمْ تُوعَدُون»₍₁₎
«اما آنهایی که گفتند پروردگار ما اللَّه است و بر گفته خود پافشاری و استواری هم کردند، ملائکه بر آنان نازل گشته و می‏گویند نترسید و غم مخورید و به بهشت بشارت و خوشوقتی داشته باشید، بهشتی که در دنیا همواره وعده‏اش را به شما می‏دادند»


1-سوره مبارکه فصلّت آیه30

مثال کار خیری که از قلبی خالص برمی‌خیزد و حفظ می‌شود، مثال زمینی می‌شود که در بهترین شرایط از نظر نور آفتاب بدون وجود سایه‌ای مزاحم و یا بهترین شرایط از نظر بارش باران بدون وجود شدتی مخرّب و یا بهترین هوا بدون وجود گرد و خاک و آفتی گزنده در بهترین شرایط در دامنه کوه قرار می‌گیرد و در نتیجه ثمر و نتیجه‌ای دو چندان  می‌دهد


«وَ مَثَلُ الَّذینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ تَثْبیتاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ کَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ أَصابَها وابِلٌ فَآتَتْ أُکُلَها ضِعْفَیْنِ فَإِنْ لَمْ یُصِبْها وابِلٌ فَطَلٌّ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصیر»₍₁₎

«و حکایت آنان که اموال خود را به طلب رضای خدا و استواری دادن به دلهای خویش انفاق می‏کنند، عملشان مانند باغی است بر بالای تپه‏ای، که رگباری به آن رسد، و دو برابر ثمر داده باشد، و اگر رگبار نرسیده به جایش باران ملایمی رسیده، خدا به آنچه می‏کنید بینا است»

پاورقی
1-سوره مبارکه بقره، آیه265

مثال قلبی که برای پروردگارش خالص شده و از قید و بند غیر خدا رهیده است به مانند مرغی می‌ماند که در آسمان و افقی بالاتر از افق طوفان‌ها و بادهای شدید پرواز می‌کند و تغییر تحوّلات زندگی دنیا روی اعتقادات و ایمان قلبی او تاثیری نمی‌گذارد

امیرالمؤمنین‌علی_{(‌علیه‌السلام)}
«اَلاْبْقاءُ عَلَی الْعَمَلِ حَتّی یَخْلُصَ اءَشَدُّ مِنَ الْعَمَلِ ، وَالْعَمَلُ الْخالِصُ الَّذی لا تُریدُ اءَنْ یَحْمِدَکَ عَلَیْهِ اءَحَدٌ إِلا اللّهَ عَزَّوَجَلَّ»
«نگهداری عمل از خود عمل مشکل تر است و عمل خالص آن است که قصدت این نباشد که تو را در برابر آن عمل تعریف و توصیف کنند و فقط انگیزه ات خدا باشد و بس»

بحارالانوار

 حضرت فاطمه زهرا_{(علیها السلام)}
«مَنْ اصْعَدَ إ لىَ اللّهِ خالِصَ عِبادَتِهِ، اهْبَطَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ افْضَلَ مَصْلَحَتِهِ»₍₁₎
هر کس عبادات و کارهاى خود را خالصانه براى خدا انجام دهد، خداوند بهترین مصلحت ها و برکات خود را براى او تقدیر مى نماید.

اخلاص و خالص کردن نیّت‌ها و اهدافمان تنها برای خدا کاری نیست که هر قلبی توان تحمّل آنرا را داشته باشد و از طرفی هم تحمّل آنچه در زندگی و گذر عمرمان مصلحت ما است و راضی شدن به رضای خداوند هم باز مسأله نیست که در توان هر انسان غیرساخته و تربیت نشده‌ای باشد.

هر انسانی به هر اندازه که قلبش از تعلّقات خالی باشد و در قید و بند دنیا و غیرخدا نباشد، به همان اندازه توان خالص شدن و قبول ولایت و مقامات معنوی را خواهد داشت.

به عبارتی تمام بی ظرفیتی و جزع وفزع کردن ما در روبرو شدن با مشکلات و امتحانات الهی بر می‌گردد به همان تعلقات و قید و بندهایی که از غیر خدا که در قلب ما هستند و برای ما اهمّیت دارند.

وقتی نهال صداقت و اخلاص در قلب انسان شروع به رشد کرد و فهمی از معرفت خالق و مدارای با خلائق برای انسان باز شد، آنگاه پایه‌های انسانیّت انسان هم شروع به شکل گرفتن خواهد کرد و در این هنگام است که زمین و آسمان، خورشید و ماه برای انسان خواهند چرخید و با کمترین عبادت بیشترین عنایت و با کمترین تلاش بیشترین نتیجه به طرف انسان حرکت خواهد کرد.

پاورقی
1-بحار: ج 67، ص 249، ح 25

رسول اکرم _{(صلی الله علیه وآله)}
«انّ لکلّ حقّ حقیقة، و ما بلغ عبد حقیقة الاخلاص حتّی لا یحبّ‏ ان‏ یحمد علی شی‏ء من عمل اللَّه»₍₁₎
«هرچیز حقّی، باطن و حقیقتی دارد، هرگز بنده‏ای به باطن و حقیقت اخلاص نمی‏رسد مگر آنکه دوست نداشته باشد در برابر عملی که برای خدا انجام داده او راستایش کنند»