رفاه، ثروت و سلامتی جسمی تمام آنچیزی است که مردم دنیا برای بدست آوردن آن صبح تا شب و شب تا صبح در تلاش و تکاپو بسر می‌برند و برای رسیدن به آن رویاپردازی و برنامه‌ریزی می‌کنند؛ این اتفاق هیچ ایرادی ندارد و طبیعت زندگی بشر است و دستوراتی در دین در راستای تأمین و محافظت از همین نیازهای وارد شده است.

واعْلَمُوا أَنَّمَا أَمْوَالُکُمْ وَ أَوْلَادُکُمْ فِتْنَهٌ وَأَنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِیمٌ(۲)
و بدانید اموال و اولاد شما وسیله آزمایش است و پاداش عظیم (برای آنها که‏ از عهده امتحان برآیند) نزد خدا است.

امّا نوع انسان‌های سطحی‌نگر بدون در نظر گرفتن زندگی ابدی در آخرت، عنایت و نگاه خداوند را در بدست آوردن همین نیازها خلاصه می‌کنند، بطوری‌که اگر کسی را صاحب ثروت و سلامتی دیدند بر خاص بودن و با خدا بودنش حکم می‌کنند و اگر کسی را در فقر و یا بیماری ببینند بر بی‌خدا بودن و یا گناه‌کار بودن و یا هر سبب و علّتی غیر از با خدا بود و باایمان بودنش حکم می‌کنند. و متأسفانه در این قضاوت تا جایی پیش می‌روند که اگر مؤمنی را در مشکلات و فقر ببینید، این وضعیت او را به خاطر دینداری و ایمانش می‌دانند.

رسول اکرم(صلی‌الله‌علیه‌واله)
إِذَا أَرَادَ اللَّهُ بعبْدِهِ خَیْرًا عجَّلَ لَهُ الْعُقُوبهَ فی الدُّنْیَا، وإِذَا أَرَادَ اللَّه بِعبدِهِ الشَّرَّ أمسَکَ عنْهُ بذَنْبِهِ حتَّی یُوافِیَ بهِ یَومَ الْقِیامهِ(۱)
هرگاه خداوند خیر بنده‌اش را بخواهد در همین دنیا کیفرش می‌دهد و چون برای بنده‌ای بد بخواهد، گناهانش را نگه می‌دارد تا در روز قیامت به تمام عقوبتش برسد.

امّا واقعیت این است که نه ثروت و رفاه بصورت مطلق دلیلی بر ایمان و عنایت خداست و نه فقر و بیماری بصورت مطلق دلیلی بر گمراهی و عذاب خداست و در تمام این موارد شما می‌توانید انسان‌هایی را پیدا کنید که در عین ایمان و کردار نیک یا در ثروت و یا در فقر به سر می‌برند و در مقابل انسان‌هایی را پیدا کنید که در عین فقر و بیماری یا افرادی صاحب ایمان و عمل صالح هستند و یا افرادی فاسق و خوش‌گذران هستند؛ یعنی ثروت و فقر و همچنین سلامتی و بیماری در بین مردم پخش شده است و خداوند هر کسی را به جهت امتحان و یا پاداش و شاید هم عذابی که ما از آن بی‌خبریم در فقر یا ثروت و بیماری و سلامتی قرار می‌دهد.

امّا بصورت کلی از آیات و روایات می‌توان در مورد علّت بعضی از موارد با خبر شد.

لا یَزالُ البَلاءُ فی المؤمنِ والمؤمنهِ فی جَسَدِهِ ومالِهِ وولدِهِ حَتّی یَلقَی اللّه َ وما علَیهِ مِن خطیئهٍ(۳)
زن و مـرد مـؤمن پـیوسته در جـان و مـال و فرزندشان گرفتار بلا می شوند تا آن که بدون گناه، خدا را دیدار کنند.

و یا در مواردی در روایات ما از استدراج سخن به میان می‌اید بطوریکه امام صادق(علیه‌السلام) می‌فرمایند

کسی که گناه می‌کند، ولی خدا به او مهلت می‌دهد و باز نعمتش را در اختیارش می‌گذارد، به‌گونه‌ای که از استغفار غفلت می‌کند، دچار استدراج شده است.(۴)

در عنایت و نگاه خداوند، اعمال انسان تعیین کننده است؛ نه ثروت و سلامتی همیشه نشانه‌ای از عنایت خداست که چه بسا عذاب(استدراج) باشد و نه فقر و بیماری همیشه نشانه‌ای از عذاب خداست که چه بسا نعمتی(کفاره گناهان) باشد.

حجت‌الاسلام حکیمی

۱-کافی، ج۲
۲-سوره مبارکه انفال آیه ۲۸
۳-بحارالأنوار ، جلد ۸۱
۴-کافی ج۲