عصبانیّت و عصبی شدن نقطه مقابل آرامش و آسودگی خاطر است و اقدامات و حرکت‌های موفّق همیشه محصول تصمیماتی است که ما در آرامش و با آسودگی خاطر گرفته‌ایم.
بگومگو و بحث‌هایی که ما با همسرمان می‌کنیم و یا مشکلاتی که به صورت روزمره در محیط کاریمان با آن مواجهه می‌شویم و ما را عصبی می‌کند هیچ وقت نباید بر روی تصمیم‌گیری و انتخاب‌های ما تاثیر بگذارد، چرا که هر تصمیم و انتخابی که در زمان عصبانیّت بگیریم در زمان آرامش و آسودگی پشیمانی را نصیبمان خواهد کرد.
ازکلیــدشربگــــویم مــن دراینجا وقت خشم
کـــرده بسیاری هلاکت هـــــابدنیاوقت خشم
امیرالمؤمنین‌علی(علیه‌السلام)
«اِحْذَرِ الْغَضَبَ فَاِنَّهُ جُنْدٌ عَظیمٌ مِنْ جُنودِ اِبْلیسَ»(1)
«از خشم بپرهیز که آن، سپاهی بزرگ از سپاهیان شیطان است»
پاورقی
1-نهج البلاغه، از نامه 69
در وجود انسان نیازها و گرایش‌هایی وجود دارد که سرتاسر وجودش را گرفته‌اند که اگر تأمین نشوند تعادل روحی و روانی او به هم خواهد خورد.
انواع نیازها اعم از نیازهای روحی و روانی مثل محبّت، احترام، یک هم‌نشین و هم‌صحبت و امثال آن که تأمین قسمت زیادی از آن بر عهده اطرافیان و نزدیکان ما است.
همسر ما هم جز یکی از این انسان‌هاست و ما هم یکی از نزدیک‌ترین نزدیکان او هستیم و اگر در تأمین اساسی‌ترین نیاز او یعنی محبّت و احترام کوتاهی کنیم بصورت طبیعی و ناخوداگاه او در خارج از خانه و از دست هر غریبه خوش‌اخلاق و با محبّتی به دنبال تأمین این نیاز خودش خواهد رفت.
تا تو هستی و غزل هست دلم تنها نیست
محرمی چون تو هنوزم به چنین دنیا نیست
رسول‌اکرم(صلی‌اللّه‌علیه‌و‌اله)
«أحسَنُ النّاسِ إیماناً أحسَنُهُم خُلُقاً و ألطَفُهُم بِأهِلهِ»(1)
«نیکوترین مردم از نظر ایمان، خوش اخلاق ترینِ آنها و مهرورزترین شان با خانواده خود است»
پاورقی
1-بحار الأنوار، ج ۷۱، ص ۳۸۷
از اهمیّت و شدّت نیاز انسان به شنیدن نصیحت و سخن معنوی همین بس که که رسول‌اکرم(صلی‌اللّه‌لیه‌و‌اله) در حدیثی بدین مضمون فرموده‌اند که خداوند هرگاه خیر بنده‌ای را بخواهد در قلب او واعظی از جنس الهام قرار می‌دهد تا بنده‌اش را به خوبی‌ها ترغیب و به زشتی‌ها آگاه و دور کند.
رسول‌اکرم(صلی‌اللّه‌علیه‌و‌اله)
«إِذَا أَرَادَ اللَّهُ تَعَالَی بِعَبْدٍ خَیْرًا، جَعَلَ لَهُ وَاعِظًا مِنْ نَفْسِهِ یَأْمُرُهُ وَیَنْهَاهُ»
«هرگاه خداوند خیر بنده‌ای را بخواهد، واعظی از درون او برایش قرار می‌دهد که او را به کار نیک وادارد و از کار بد باز دارد»
پاورقی
1-نهج الفصاحه ص 183 ، ح154
اگر قرار باشد هر حرف و نصیحت خوبی از کسی شنیدیم با این تفکّر که چون گوینده خودش عمل نمی‌کند، به آن نصیحت عمل نکنیم، در نهایت ما هم یکی خواهیم شد مثل همه افرادی که به حرف‌هایشان عمل نمی‌کنند و پشت پا زدند و می‌زنند به همه ارزش‌ها
امیرالمؤمنین‌علی(علیه‌السلام)
«مَن قَبِلَ النَّصیحَةَ سَلِمَ مِنَ الفَضیحَةِ»(1)
«هر کس نصیحت را بپذیرد، از رسوایی به سلامت می ماند»
پاورقی
1-عیون الحکم و المواعظ(لیثی) ص 447
بعد از پشیمانی و توبه از گذشته و همّت برای اصلاح آینده دیگر نباید نگران اعمال گذشته خود باشیم، چرا که این وعده و فضل و کرم خداوند غفّار رحیم است که آثار اعمال گذشته ما را نه تنها محو خواهد کرد بلکه به حسنات نیز تبدیل خواهد کرد.
«إِلاَّ مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صالِحاً فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحیما»(1)
«مگر آنکه توبه کند و مؤمن شود و عمل شایسته کند آن گاه خدا بدیهای این گروه را به نیکیها مبدل کند که خدا آمرزگار و رحیم است»
پاورقی
1-سوره مبارکه فرقان، آیه 70
نافرمانی خداوند و گناه کردن پی‌درپی و بدون پشیمانی به مرور زمان از انسان موجودی خواهد ساخت که آگاهانه و با تحلیل‌هایی با ظاهر منطقی و زیبا دست به گناهان و خیانت‌های بزرگتر خواهد زد.
«...کَذلِکَ زُیِّنَ لِلْکافِرینَ ما کانُوا یَعْمَلُون»(1)
«...بدینسان برای کسانی که کافر شدهاند اعمالی که میکردهاند آرایش یافته است»
پاورقی
1-سوره مبارکه انعام،آیه 122
مراقبت بر ترک محرمات و انجام واجبات الهی و خوش اخلاقی هر کدام اعمالی هستند که هیچ وقت باعث نخواهند شد انسان حسرت عمری که با دغدغه و همّت بر انجام و ترک آنها گذشته است را بخورد.
امیرالمؤمنین‌علی(علیه‌السلام)
«رَوِّضوا أَنفُسَکُم عَلَی الخلاقِ الحَسَنَةِ فَإِنَّ العَبدَ المُؤمِنَ یَبلُغُ بِحُسنِ خُلقِهِ دَرَجَةَ الصّائِمِ القائِمِ»(1)
«خودتان را بر خوش اخلاقی تمرین و ریاضت دهید، زیرا که بنده مسلمان با خوش اخلاقی خود به درجه روزه‌گیر شب زنده‌دار می رسد»
پاورقی
1-نهج البلاغه، خطبه 91
درد اصلی ما و علّت همه گرفتاری ما دل آلوده ماست و درمان ما و دوای درد ما استغفار و دست نیاز به سوی پروردگار مهربان و بخشنده دراز کردن ماست.
رسول اکرم(صلی الله علیه وآله)
«کسی که بسیار استغفار کند خداوند برای هر غم او گشایشی و برای هر تنگی راهی برای او قرار می دهد و از جایی که گمان نمی برد به او روزی می رساند.»(1)
پاورقی
1-ابن ماجه، شماره 3819.
وقتی حالت بیداری و یقظه به انسان دست می‌دهد و درک مختصری از عمر به هدر رفته و اعمال به ثمر نرسیده و وضعیت اسفناک روحی و معنوی خود پیدا می‌کند، هیچ‌گاه نباید فراموش کند که این حالت نشانه‌ای از نشانه‌های حیات معنوی انسان است و مراقب الهامات و وارونه جلوه دادن این حقایق توسط شیطان باشد تا به حالت یأس و ناامیدی نیافتد.
«...وَمَن یَتَّخِذِ الشَّیْطَانَ وَلِیًّا مِّن دُونِ اللّهِ فَقَدْ خَسِرَ خُسْرَانًا مُّبِینًا»(1)
«هر کس به جای خدا شیطان را دوست [خود] گیرد. به طور قطع دچار زیان آشکاری شده است[آری] شیطان به آنان وعده می دهد و ایشان را در آرزوها می افکند و جز فریب به آنان وعده نمی دهد»
پاورقی
1-سوره نساء آیه 119.
خودخواهی و غرور مخصوصاً در مقابل راهنمایی و خیرخواهی عاقلانه نصیحت کننده‌ای از جنس مهربانی به مانند والدینمان و یا از جنس تجربه و حکمت به مانند عالمان حقیقی دینیمان، باعث زرد شدن برگ‌های سبز زندگیمان در این دنیا و پشیمانی و حسرتی جانکاه بعد از مرگ و در عالم آخرت برای ما خواهد شد.
امیرالمؤمنین‌علی(علیه‌السلام)
«فَاِنَّ مَعْصِیَةَ النّاصِحِ الشَّفیقِ الْعالِمِ الْمُجَرِّبِ تُوْرِثُ الْحَسْرَةَ وَ تُعْقِبُ النَّدامَةَ»(1)
«نافرمانی نصیحت کننده و خیرخواه مهربان، عالم با تجربه و کاردان حسرت و پشیمانی به دنبال دارد»
پاورقی
1-نهج البلاغه ، خطبه 35
دینداری نکردن حسرت آفرین است، دیدن، شنیدن و گفتن هر چیز بی ارزش و گناه‌آلودی حسرت‌آفرین است، در خدمت خدا نبودن و برای رضای خدا کسب‌‌وکار و تجارت نکردن حسرت آفرین است و در نهایت بهره نبردن و استفاده نکردن از این عمر چند روزه دنیا که با سرعت می‌گذرد و به عقب هم برنمی‌گردد برای آباد کردن عالم بی‌انتهای آخرت، حسرت آفرین است.
امیرالمؤمنین‌علی(علیه‌السلام)
«اللّه َاللّه َعبادَ اللّه ِ قَبلَ جُفوفِ الأقلامِ ، و تَصَرُّمِ الأیّامِ ، و لُزومِ الآثامِ ، و قَبلَ الدَّعوَةِ بِالحَسرَةِ»(1)
«خدا را خدا را[در نظر گیرید] ای بندگان خدا، پیش از آنکه قلم ها از کار باز ایستد و روزها به سرآید و گناهان جاگیر شود، و پیش از دعوت به حسرت و دریغ(پایان یافتن عمر)»
پاورقی
1-دستور معالم الحکم : 78
مسخره کردن، دست انداختن و اذیّت کردن آمران معروف و ناهیان از منکر و همه کسانی که مردم را به پاکی و انسانیّت دعوت می‌کنند، سنّتی است دیرینه و در گوشه گوشه تاریخ گریبان‌گیر همه انبیاء الهی از حضرت آدم(س) تا خاتم‌الانبیاء(صلی‌اللّه‌علیه‌و‌اله) شده است.
«وَإِذْ قَالَ مُوسَىٰ لِقَوْمِهِ یَا قَوْمِ لِمَ تُؤْذُونَنِی وَ قَدْ تَعْلَمُونَ أَنِّی رَسُولُ اللَّهِ إِلَیْکُمْ»(1)
«وقتی که موسی به قوم خود گفت: ای قوم، برای چه مرا رنج و آزار می‌دهید (و تهمت سحر و کذب و عیب‌های دیگر بر من می‌بندید) در صورتی که بر شما معلوم است که من رسول خدا به سوی شما هستم»
سوره مبارکه صف آیه5
اخلاص و صادقانه در خدمت خداوند بودن از جمله حرکت‌های باطنی و قلبی در انسان است که شروعش آسان ولی دوام و استمرارش بسیار مشکل و یا حتّی از عهده انسان خارج است که عنایت خداوند و حمایت فرشتگان آسمانی برای مقابله با طبقات جبهه کفر و جهل را می‌طلبد.
«إِنَّ الَّذینَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلائِکَةُ أَلاَّ تَخافُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتی کُنْتُمْ تُوعَدُون»(1)
«اما آنهایی که گفتند پروردگار ما اللَّه است و بر گفته خود پافشاری و استواری هم کردند، ملائکه بر آنان نازل گشته و میگویند نترسید و غم مخورید و به بهشت بشارت و خوشوقتی داشته باشید، بهشتی که در دنیا همواره وعدهاش را به شما میدادند»
1-سوره مبارکه فصلّت آیه30
باطل جلوه دادن حق، بازی با کلمات و غبارآلود کردن فضا میدان بازی منافقان برای حق جلوه دادن خودشان است و تا زمانی که سطح آگاهی و مخصوصاً معنویّت جامعه برای تشخیص نور از تاریکی افزایش پیدا نکند، سخنان حق بساری در سینه صادقان و مؤمنان به امانت خواهد ماند.
امیرالمؤمنین‌علی(علیه‌السلام)
«اَلمنافقُ مَکورٌ مُضِرٌّ مُرتابٌ»(1)
آدم منافق فردی است مکّار، حیله‌گر، زیان‌رسان و همیشه محل شک و اتّهام است.
پاورقی
1-فهرست‌غرر، ص ٣٩٤
درست است که تدبیر و برنامه‌ریزی و خود را در معرض اسباب قرار دادن لازمه زندگی در این دنیاست، ولی گاهی اوقات آدم مؤمنانی را می‌بیند که بدون برنامه‌ریزی و بدون اینکه خود را در معرض اسباب و واسطه‌های روزی قرار بدهند، تنها با انجام وظیفه و توکّل به درگاه خداوند، دنیا به طرف آنها حرکت می‌کند و اسباب و واسطه‌های روزی بدون حساب و کتابی جلوی پایشان قرار می‌گیرد
«وَاللَّهُ یَرْزُقُ مَنْ یَشَاءُ به غیرِ حِسَابٍ»(1)
«إِنَّ اللَّهَ یَرْزُقُ مَنْ یَشَاءُ به غیرِ حِسَابٍ»(2)
«وَاللَّهُ یَرْزُقُ مَنْ یَشَاءُ به غیرِ حِسَابٍ»(3)
«تا خدا آنان را بر [پایه] نیکوترین عملی که انجام داده‌اند پاداش دهد ، و از فضلش برای آنان بیفزاید ، خدا به هر که بخواهد بی‌حساب روزی می‌دهد»
پاورقی
1-بقره/212
2-آل عمران/37
3-نور/38
خالی شدن ذهن از خیالات گناه‌آلود شروعی برای تکامل اخلاقی و معرفتی انسان و باز شدن در معارف الهی است و همه این اتفاقات وقتی رقم می‌خورد که ما چشم و گوش کنترل شده‌ای داشته باشیم که اجازه دیدن و شنیدن صحنه‌ها و سخنان وسوسه برانگیز و گناه‌آلود را نداشته باشند
رسول اکرم(صلی‌اللّه‌علیه‌و‌اله)
«کسی که از نگاه‌های ناروا بپرهیزد، حق تعالی ایمانی به او عطا خواهد کرد که شیرینی آن را در قلبش احساس کند.»
مستدرک الوسائل، ج 14، ص 368
چشم و گوشی که کنترل شده است و اجازه دیدن و شنیدن هر چیزی را ندارد، نه تنها بهترین مراقب بلکه تنهاترین روش برای از بین بردن خیالات گناه‌آلود و حتّی بالاتر آز آن کلید خالی کردن ذهن و کنترل و مدیریّت آن است
رسول اکرم(صلی‌اللّه‌علیه‌و‌اله)
«غُضُوا ابصارکم ترون العجایب»(1)
«چشم های تان را از مناظر شهوت انگیز بپوشانید تا عجایب را ببینید»
مستدرک الوسائل، ج 14، ص 270
وقتی حرف از حق و حقانیّت می‌شود و حرف از پیاده شدن دین خداوند و سیره اهل بیت(علیهم السلام) بر روی زمین می‌شود، کبوتر خیال ذهن انسان تا بلندترین افق‌ها اوج می‌گیرد؛ ولی وقتی زمان اجرا شدن و پیاده شدن آن آرمان‌ها و آن ارزش‌ها می‌شود، فشار هوسبازان و هوس‌رانان و مستکبران عالم به قدری زیاد می‌شود و آنقدر عرصه را بر انسان تنگ می‌کنند که تنها آن کبوتران با صداقتِ بلند پروازی می‌توانند دوام بیاورند که بالهای حق طلبشان از جنس علم و استدلال باشد نه از جنس ذوق و خیال
امیرالمؤمنین‌علی(علیه‌السلام)
«الحقُّ أوسع الاشیاء فی التواصُف و أضیقها فی‌التَّناصف»(1)
«دایره حق گسترده‌ترین چیزها در گفتار و تنگترین آنها در عمل است»
پاورقی
1-بحار الأنوار ؛ ج 27 , ص 251
گاهی دوستانی ایرادی میگیرند که چرا بعضی‌ها دیندار نیستند و حتّی خلافکار هم هستند ولی خداوند آنها را عذاب نمی‌کند و آنها راحت کارشان را می‌کنند.
اول اینکه دلایل و حکمت‌های زیادی برای زود کیفر نکردن خداوند وجود دارد که از متن آیات و روایات بعضی از این علّت‌ها را می‌توان فهمید.
دوم اینکه در جواب اینچنین سوالی اول باید بدانیم که فلسفه خلقت این دنیا برای چیست و آیا اصلاً قرار است که هر کس خلافی کرد خداوند زود کیفرش دهد.
ولی در هر صورت ما باید بدانیم که دنیا و نظام این دنیا بسیار کوچکتر از آن است که بتواند ثمره و نتیجه کاملی از اعمال و رفتار و نیّات باطنی انسان را به ظهور برساند و کلیّات فلسفه خلقت این دنیا بر مبنای کاشتن بنا شده است و برداشت و درو کردن محصول عمر انسان چه به خیر و سعادت باشد، چه به شرّ و شقاوت اتفاقی است که در آخرت و سرای قیامت رقم خواهد خورد.
رسول اکرم(صلی‌اللّه‌علیه‌و‌اله)
«الدنیا مَزرَعةُ الآخِرَةِ»(1)
«دنیا کشتزار آخرت است»
1-عوالی اللآلی : 1/267/66
تفکّر و نیّت ثروت‌مند شدن وقتی ارزش پیدا می‌کند و وقتی تبدیل به یک آرمان الهی می‌شود که آخرت‌ساز باشد و در مسیر رضای الهی و در راستای محرومیّت زدایی و روشن کردن نوری در خانه امّت رسول اکرم(صلی‌اللّه‌علیه‌و‌اله) و قدرت بخشیدن به دین خداوند باشد، وگرنه در ثروتی که مایه تکبّر و فخر شود و انسان را به جنون زندگی اعیانی بیاندازند، جز ظلمت و تاریکی چه سودی است.
عبد اللّه بن ابی یعفور گوید: مردی به امام صادق علیه السّلام عرض کرد: به خدا سوگند! ما دنیا طلب هستیم و دوست می‌داریم که (نعمت‌های) دنیا به ما داده شود.
فرمود: دوست داری با آنچه کار کنی؟
گفت: برای خودم و خانواده‌ام راحتی فراهم کنم، صلۀ رحم به‌جا آورم، صدقه بدهم و حج و عمره انجام دهم.
فرمود: این دنیاطلبی نیست؛ این آخرت‌طلبی است.
ترجمه فروع کافی ؛ ج 5 , ص 174
اساس مشکل کسانی مثل ما که دچار فکر و خیالات و خواطر هستند بیشتر به کم توجّهی و کوتاهی خودمان در جدی گرفتن و توجّه نکردن به اهمیّت واجبات دینی و ترک محرمّات الهی بر می‌گردد که باعث امیدواری شیطان و مستعد شدن فکر و ذهنمان برای قبول وسوسه و خواطر می‌شود.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ
قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ (1)مَلِکِ النَّاسِ (2)إِلهِ النَّاسِ (3)مِنْ شَرِّ الْوَسْواسِ الْخَنَّاسِ (4)الَّذی یُوَسْوِسُ فی صُدُورِ النَّاسِ (5)مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ (6)
بگو پناه میبرم به پروردگار مردم (1)فرمانروای مردم (2)معبود مردم (3)از شر وسوسهگر نهانی (4)که در دل مردم وسوسه می‌کند (5)چه آنها که از جنس جن هستند و چه آنها که از جنس انسانند (6)
سوره114 قرآن کریم
گاهی فقط یک سکوت کوتاه و سخن نگفتن کلیدی می‌شود برای تمام شدن و یا شروع نشدن مشکلات و قبولی در امتحانات خداوند
امیرالمؤمنین‌علی(علیه‌السلام)
«قِلَّةُ الْمَنْطِقِ حُکْمٌ عَظِیمٌ فَعَلَیْکُمْ بِالصَّمْتِ فَإِنَّهُ دَعَةٌ حَسَنَةٌ وَ قِلَّةُ وِزْرٍ وَ خِفَّةٌ مِنَ الذُّنُوب»(1)
«کم گویی ، حکمت بزرگی است ، بر شما باد به خموشی که آسایش نیکو و سبکباری و سبب تخفیف گناه است»
پاورقی
1-تحف العقول ص 394
نگاه قرآن کریم به حالت کسانی که از خداوند و دین غافل هستند و همین‌طور روز تا شب و شب تا روز در فکر سیر کردن شکم و پر کردن حساب و یا جبران کردن ضرر‌های مالی خود هستند را به مردگی و مرده بودن تشبیه می‌کند و آنها را مثل مردگان متحرّکی می‌بیند که در هزارتوی دنیا و مشکلات دور می‌زنند و نمی‌توانند راه خروج از این مشکلات را پیدا کنند.
«أَ وَ مَنْ کانَ مَیْتاً فَأَحْیَیْناهُ وَ جَعَلْنا لَهُ نُوراً یَمْشی بِهِ فِی النَّاسِ کَمَنْ مَثَلُهُ فِی الظُّلُماتِ لَیْسَ بِخارِجٍ مِنْها»(1)
«آیا آن کس که مرده بود و زندهاش کرده برای او نوری قرار دادیم که به کمک آن میان مردم راه میرود با کسی که صفت وی در ظلمات (بودن) است و از آن بیرون شدنی نیست چگونه مثل هم توانند بود»
پاورقی
1-سوره مبارکه انعام ایه122
آماده نگه داشتن ذهن برای دیدن آیات و نشانه‌های قدرت خداوند و یا عبرت گرفتن از سرگذشت اطرافیان و یا گذشتگان و یا توجّه و درس گرفتن از همین اتفاقات روزمره زندگی که هر روز با آن سروکار داریم، نه تنها می‌تواند یکی از بهترین و برترین عبادات را برای ما رقم بزند، بلکه به مرور زمان از ما انسانی عالم و آگاه و حکیم خواهد ساخت.
رسول‌اکرم(صلی‌اللّه‌علیه‌و‌اله)
«فِکْرُ ساعَةٍ خَیرٌ مِنْ عِبادَةِ سَنَةٍ»(1)
«یک ساعت فکر کردن از یک سال عبادت بهتر است»
«عن الحسن الصیقل قال : ساءلت اباعبداللّه علیه السّلام عمّا یروی النّاس اءنّ تفکُّرَ ساعةٍ خَیْرٌ مِنْ قیامِ لیلةٍ ، قُلت : کیفَ یَتَفَکَّر ؟ قال : یَمرُّ بالْخَربَةِ اءو بالدّارِ فَیَقولُ : اءین ساکنوکَ ، اءین بانوکَ ، ما لکَ لا تَتَکَلَّمین»(2)
حسن صقیل گفت : از امام صادق علیه السّلام پرسیدم : منظور از روایتی که می گوید : یک ساعت تفکر ، از یک شب عبادت بهتر است چیست ؟ و چگونه باید تفکّر کرد ؟
امام در پاسخ فرمود : هنگامی که از کنار ویرانه ، یا خانه مخروبه‌ای می گذرید ، خطاب به آن بگوید : ساکنان تو کجا رفتند ؟
بنیانگذارانت چه شدند ؟ چرا سخن نمی گویی ؟
پاورقی
1-بحار الانوار، ج 6، ص 133
2-اصول کافی ، ج 2، ص 55، ح 4
عبادت و زیاد نماز خواندن و روزه گرفتن همیشه نمی‌تواند امنیّت معنوی و اعتقادی انسان را حفظ کند و انسان را از فتنه‌ها و شبهات و سوالاتی که از دین و یا بر علیه مطرح می‌کنند محافظت کند، به همین جهت شاید یکی از دلایلی که در قرآن نزدیک به سیصد مرتبه مخاطب را به تفکر و تعقّل و آگاهی نسبت به مسائل مختلف دینی و اعتقادی دعوت کرده است همین باشد
امام صادق(علیه‌السلام)
«اَفضَلُ العِبادةُ اِدمانُ التَّفکُّرفی اللهِ و فی قُدرَتهِ»(1)
«برترین عبادت مداومت نمودن بر تفکّر درباره خداوند و قدرت اوست»
امام حسن‌عسگری(علیه‌السلام)
« لَیسَتِ العِبادَةُ کَثرَةَ الصیّامِ وَ الصَّلوةِ وَ انَّما العِبادَةُ کَثرَةُ التَّفَکُّر فی أمر اللهِ»(2)
«عبادت کردن به زیادی روزه و نماز نیست، بلکه (حقیقت) عبادت، زیاد در کار خدا اندیشیدن است»
پاورقی
1-الکافی،ج2،ص55
2-تحف العقول، ص442
در قرآن کریم مجموعاً بالغ بر سیصد بار تحت عناوین مختلفی مخاطبش را به تفکّر، تعقّل و اندیشه دعوت کرده است، پس بدون شک میوه و ثمره چنین دینی نمی‌تواند تعصّب، جهل و سطحی‌نگری باشد.
امام صادق(علیه‌السلام)
«اَفضَلُ العِبادةُ اِدمانُ التَّفکُّرفی اللهِ و فی قُدرَتهِ»(1)
«برترین عبادت مداومت نمودن بر تفکّر درباره خداوند و قدرت اوست»
امام حسن‌عسگری(علیه‌السلام)
«لَیسَتِ العِبادَةُ کَثرَةَ الصیّامِ وَ الصَّلوةِ وَ انَّما العِبادَةُ کَثرَةُ التَّفَکُّر فی أمر اللهِ»(2)
«عبادت کردن به زیادی روزه و نماز نیست، بلکه (حقیقت) عبادت، زیاد در کار خدا اندیشیدن است»
پاورقی
1-الکافی،ج2،ص55
2-تحف العقول، ص442
محصول عبادت و ریاضت‌های شرعی مثل روزه در اسلام برابر است با از بین رفتن تاریکی‌های دل انسان و در نتیجه شکوفا شدن فطرت انسان که در روز عید فطر وقتی در روایات اشاره به جایزه برای روزه‌داران شده است منظور از جوایز نیز همین است که هر کس به اندازه اخلاص و تلاشش به توفیقاتی در این راستا دست پیدا می‌کند
امام باقر(علیه‌السلام)
«قَالَ النَّبیُّ9 اِذا کانَ أَوَلَ یَوْمٍ مِنْ شَوَّالٍ نادَی مُنادٍ: أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ اغْدُوا إِلَی جَوَائِزِکُمْ ثُمَّ قَالَ یَا جَابِرُ جَوَائِزُ اللَّهِ لَیْسَتْ بِجَوَائِزِ هَؤُلَاءِ الْمُلُوکِ ثُمَّ قَالَ هُوَ یَوْمُ الْجَوَائِز»(1)
«پیامبر اکرم(ص) فرمود: روز اوّل شوال (و عید فطر) که می شود منادی ندا می دهد: ای مؤمنان! صبح گاهان به دنبال جوایزتان باشید [که از طرف خداوند متعال آماده شده است]. سپس فرمود: ای جابر! جوایز خدا مانند جوایز شاهان [مادّی] نیست [بلکه جوایز بسیار ارزشمند و غیر قابل توصیف است]. سپس فرمود: آن روز، روز (گرفتن) جایزه ها است.»
پاورقی
1-الکافی ؛ ج 4 , ص 168
فطر، عید اولیاء اللّه و روزه داران و کسانی است که حتی اگر بدلایل شرعی نتوانستند روزه بگیرند ولی روزه نگرفتن آنها هم از روی صداقت و تسلیم دربرابر دستور پروردگارشان بود که طبق روایات در این شب و در این روز فرا خوانده می‌شوند تا از آنها قدردانی شود و جوایزشان را دریافت کنند
امام صادق(ع)
«إِذَا کَانَ صَبِیحَةُ یَوْمِ الْفِطْرِ نَادَی مُنَادٍ اغْدُوا إِلَی جَوَائِزِکُمْ»
زمانی که صبح روز عید فطر می شود منادی [از آسمان] ندا می کند، صبح زود به دنبال گرفتن جوایزتان باشید.
الکافی ؛ ج 4 , ص 168
مثال کار خیری که از قلبی خالص برمی‌خیزد و حفظ می‌شود، مثال زمینی می‌شود که در بهترین شرایط از نظر نور آفتاب بدون وجود سایه‌ای مزاحم و یا بهترین شرایط از نظر بارش باران بدون وجود شدتی مخرّب و یا بهترین هوا بدون وجود گرد و خاک و آفتی گزنده در بهترین شرایط در دامنه کوه قرار می‌گیرد و در نتیجه ثمر و نتیجه‌ای دو چندان می‌دهد
«وَ مَثَلُ الَّذینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ تَثْبیتاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ کَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ أَصابَها وابِلٌ فَآتَتْ أُکُلَها ضِعْفَیْنِ فَإِنْ لَمْ یُصِبْها وابِلٌ فَطَلٌّ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصیر»(1)
«و حکایت آنان که اموال خود را به طلب رضای خدا و استواری دادن به دلهای خویش انفاق می‌کنند، عملشان مانند باغی است بر بالای تپهای، که رگباری به آن رسد، و دو برابر ثمر داده باشد، و اگر رگبار نرسیده به جایش باران ملایمی رسیده، خدا به آنچه میکنید بینا است»
پاورقی
1-سوره مبارکه بقره، آیه265
انسان تا انسان است و تا تعلّقات و وابستگی‌های دنیوی خود را حفظ کرده است، دیده شدن و در مقابل کار نیک مورد تحسین و احترام دیگران واقع شدن از جمله نیازهای طبیعی اوست که اگر این احترام و این تحسین را از او سلب کنیم طبق روایات نه تنها قدر نعمت خداوند را ندانسته‌ایم بلکه ممکن است لعن و نفرین خداوند را هم برای خود خریده باشیم
امام‌صادق(علیه‌السلام)
«لَعَنَ اللّه قاطِعی سُبُلَ المَعروفِ، قیلَ وَ ما قاطِعوا سُبُلِ المَعروفِ؟ قالَ: اَلرَّجُلُ یُصنَعُ إلَیهِ المَعروفَ فَیَکفُرُهُ ، فَیَمتَنِعُ صاحِبُهُ مِن أن یَصنَعَ ذلِکَ إلی غَیرِهِ»(1)
«خدا لعنت کند راهزنان نیکی را، سئوال شد راهزنان نیکی چه کسانی هستند؟ فرمودند: کسی که به او نیکی شود، و او ناسپاسی کند، در نتیجه نیکوکار را از نیکی به دیگران باز دارد»
پاورقی
1-کافی(ط-الاسلامیه) ج4، ص33
مثال قلبی که برای پروردگارش خالص شده و از قید و بند غیر خدا رهیده است به مانند مرغی می‌ماند که در آسمان و افقی بالاتر از افق طوفان‌ها و بادهای شدید پرواز می‌کند و تغییر تحوّلات زندگی دنیا روی اعتقادات و ایمان قلبی او تاثیری نمی‌گذارد
امیرالمؤمنین‌علی(علیه‌السلام)
«اَلاْبْقاءُ عَلَی الْعَمَلِ حَتّی یَخْلُصَ اءَشَدُّ مِنَ الْعَمَلِ ، وَالْعَمَلُ الْخالِصُ الَّذی لا تُریدُ اءَنْ یَحْمِدَکَ عَلَیْهِ اءَحَدٌ إِلا اللّهَ عَزَّوَجَلَّ»
«نگهداری عمل از خود عمل مشکل تر است و عمل خالص آن است که قصدت این نباشد که تو را در برابر آن عمل تعریف و توصیف کنند و فقط انگیزه ات خدا باشد و بس»
بحارالانوار
توفیق توانمند شدن قلب انسان برای انجام با اخلاص اعمال توفیقی است که در سینه هر انسانی جای نمی‌گیرد و سنگینی آن برای هر قلبی قابل تحمّل نیست و سنگین‌تر و طاقت‌فرساتر از آن حفظ این صداقت و این اخلاص تا پایان عمر است که بدون عنایت پروردگار متعال این حفاظت و این پایداری در اخلاص از توان انسان خارج است
امیرالمؤمنین‌علی(علیه‌السلام)
«اَلاْبْقاءُ عَلَی الْعَمَلِ حَتّی یَخْلُصَ اءَشَدُّ مِنَ الْعَمَلِ ، وَالْعَمَلُ الْخالِصُ الَّذی لا تُریدُ اءَنْ یَحْمِدَکَ عَلَیْهِ اءَحَدٌ إِلا اللّهَ عَزَّوَجَلَّ»
«نگهداری عمل از خود عمل مشکل تر است و عمل خالص آن است که قصدت این نباشد که تو را در برابر آن عمل تعریف و توصیف کنند و فقط انگیزه ات خدا باشد و بس»
بحارالانوار
وقتی حرف حقی در تراز آیات وحی و کلام خداوند به کسی عرضه شود و انسان به جای اینکه سر فرود آورده و تفکّر کند، بدون دلیل و تنها برای لجبازی انکار کند، طبق بیان آیه به مانند کسی می‌شود که صورتش را بر زمین گذاشته و بدون اینکه اطراف خود را نگاه کند و حرف کسی را گوش کند تنها از روی لجبازی می‌خزد.
«أَ فَمَنْ یَمْشی مُکِبًّا عَلی وَجْهِهِ أَهْدی أَمَّنْ یَمْشی سَوِیًّا عَلی صِراطٍ مُسْتَقیم»(1)
«پس آیا کسی که با صورت روی زمین می‌خزد هدایت یافتهتر است و یا آن کس که استوار و راست قامت در صراط مستقیم گام برمیدارد؟»
پاورقی
1-سوره مبارکه ملک،آیه22
ظرافت و لطافت سلوک سالک هنگامی که در آسمان قلب پروراز می‌کند و هنگامی که باید قلبش یکدست و کامل در مسیر صداقت و اخلاص نسبت به پروردگارش باشد به حدی است که تنها ذره‌ای توجّه به غیر خدا و خروج از مسیر تعادل طبق بیان آیه شریفه او را نه تنها از آن افق عالی ساقط خواهد کرد بلکه در هنگام سقوط گرفتار طوفان و مرغان شکارچی نیز خواهد کرد.
| به اخلاص خوانید پروردگار | که آنکس که شد مشرک کردگار |
| همانند این است اندر مثال |
که از آسمان افتد آن بد خصال |
«حُنَفاءَ لِلَّهِ غَیْرَ مُشْرِکینَ بِهِ وَ مَنْ یُشْرِکْ بِاللَّهِ فَکَأَنَّما خَرَّ مِنَ السَّماءِ فَتَخْطَفُهُ الطَّیْرُ أَوْ تَهْوی بِهِ الرِّیحُ فی مَکانٍ سَحیق»(1)
مخلصان خدا باشید نه مشرکان او، و هر که به خدا شرک آورد چنان است که از آسمان در افتاده مرغان او را بربایند، و یا باد او را به جایی دوردست برد.
پاورقی
1-سوره مبارکه حج، آیه31
انجام دادن عبادت و یا کارهای خیر در معرض دید مردم نشانه‌ای از ریاء و خودنمایی نیست چرا که هم ریاء و هم خودنمایی هر دو از نیّات و حرکت‌های قلبی انسان هستند و از دید دیگران پنهان
صداقت و اخلاص، ریاء و خودنمایی هر دو اتفاقاتی هستند که در نیّت و قلب انسان رخ می‌دهند و از چشم دیگران پنهان هستند که بعد از رعایت آداب شرعی یک عبادت، ملاک قبولی و یا عدم قبولی اعمال انسان نزد پروردگار متعال می‌شوند.
مکن هرگز به طاعت خودنمایی
بران زین خانه نفس خودنما را
رسول‌اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌اله)
«إِنَّ أَخْوَفَ مَا أَخَافُ عَلَیکمُ، الشِّرْک الْأَصْغَرُ قَالُوا وَ مَا الشِّرْک الْأَصْغَرُ یا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ هُوَ الرِّیاءُ یقُولُ اللَّهُ تَعَالَی یوْمَ الْقِیامَةِ إِذَا جَازَی الْعِبَادَ بِأَعْمَالِهِمْ اذْهَبُوا إِلَی الَّذِینَ کنْتُمْ تُرَاءُونَ فِی الدُّنْیا فَانْظُرُوا هَلْ تَجِدُونَ عِنْدَهُمُ الْجَزَاء»(1)
«آن چه بیشتر از شما می ترسم، شرک کوچک است؛ گفتند: یا رسول اللَّه شرک کوچک کدام است؟ فرمودند: آن ریا می باشد، روز قیامت که خداوند بندگان را پاداش می دهد می گوید: بروید از کسانی که برای آنها کار می کردید پاداش خود را طلب کنید و ببینید آیا آن ها می توانند پاداش شما را بدهند.»
پاورقی
1-البغدادی، کتاب الأیمان، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۷۲.
دارایی و اموال انسان نمی‌تواند ملاک خوبی برای سنجش میزان زهد و بی رغبیتی کسی به دنیا باشد چرا که زهد یعنی تزکیه دل انسان از اغیار و ماسوی‌اللّه که این حرکت و این اتفاق در قلب انسان رخ می‌دهد و از دید دیگران پنهان است.
نقل می‌کنند که مرحوم ملا احمد نراقی کاشانی، نویسنده کتاب اخلاقی«معراج السعادهًْ»، ساکن در کاشان بود. درویشی که کتاب معراج السعادة و بخش زهد و پارسایی آن کتاب را خوانده بود، نزد ملا احمد نراقی آمد و دید ملا احمد زندگی و دستگاه مرتبی دارد. درویش، وقتی آن همه بیا و برو و شهرت و دستگاه محقق نراقی را دید، تعجب کرد که این استاد اخلاق ، چرا خودش زاهد و پارسا نیست!
بعد از چند روز که می‌خواست مرخص شود، مرحوم نراقی فهمیده بود که برای آن درویش، معمایی پیش آمده است. به او گفت: کجا می‌خواهی بروی؟ او عرض کرد: می‌خواهم به کربلا بروم. محقق نراقی فرمود: من هم می‌آیم. او گفت: من باید چند روز صبر کنم تا مهیا شوی؟
مرحوم نراقی فرمود: همین الان حاضرم. به راه افتادند تا به قم رسیدند. در قم، محقق نراقی دید رنگ صورت درویش تغییر کرد.
از علت پرسید. او گفت: کشکولم را در کاشان جا گذاشته‌ام. محقق نراقی فرمود: کشکول در جای خودش هست. فعلاً برویم و بعد برمی‌گردیم و کشکول شما را می‌دهم.
درویش گفت: من بدون کشکول نمی‌توانم زندگی کنم، باید برگردیم و آن را بردارم. مرحوم نراقی همانجا فرصت را به دست آورد؛ به او فهماند که زهد اسلام یعنی چه؟ زاهد آن نیست که در جامعه نباشد؛ شهرت نداشته باشد؛ یا ریاست نداشته باشد. زاهد کسی است که دلبستگی به چیزی یا به کسی جز خدا نداشته باشد و دلبستگی ولو به کشکول باشد، زاهد نیست.
دل ز دنیای شما بر کنده ام تا نپنداری اسیری خاکی ام
خودکشی، افسردگی و ناامیدی نتیجه زندگی کسانی می‌شود که نگاه درستی به دنیا نداشتند و در خیالات وتفکّرات اشتباه خود غرق شده بودند؛ دعا، توسل، توکّل همه و همه این معارف دستوراتی از طرف خداوند هستند که اگر درست فهمیده شوند، کلید حل و گذر از تمام مشکلات و بن‌بست‌های زندگی چه مادی و چه معنوی هستند.
دعا کردن صادقانه چه در خلوت و چه در جلوت برای شخصی غائب و غیر از خودمان مانند همسرمان می‌تواند یکی از بهترین و منحصر به فرد‌ترین روش‌ها و دستورالعمل‌ها برای بهبود وضع زندگی و همچنین مبارزه با صفات رذیله‌ای همچو خودخواهی و تکبّر باشد.
رسول اکرم(صلی‌اللّه‌علیه‌و‌اله)
«لیسَ شیٌ اسرعَ اجابةً من دعاء غائبٍ لغائب»(1)
«اجابت دعایی سریع‌تر از اجابت دعای غائب برای غائب نیست»
پاورقی
1-کافی،جلد2،صفحه510
خواب‌های معنوی امانت هستند و در بعضی موارد اسرار محسوب می‌شوند که اگر به گوش نااهلان و افرادی که نفس سالمی ندارند برسند، مثل برگ گلی که بازیچه دستان دیگران شده طراوت و اثرشان را در همان لحظه و یا به مرور زمان از دست خواهند داد.
رسول اکرم(صلی‌اللّه‌علیه‌و‌اله)
«الرؤیا لا تُقَصُّ ، إلاّ علی مؤمنٍ خلا مِن الحَسَدِ و البَغیِ»(1)
«رؤیا را جز برای مؤمنی که از حسادت و فساد مبرّاست ، نباید بازگو کرد»
«لا تُقَصُّ الرؤیا ، إلاّ علی عالِمٍ أو ناصِحٍ»(2)
«رؤیا را جز برای شخص عالم یا خیرخواه، نباید بازگو کرد»
1-الکافی ۸/۳۳۶/۵۳۰
2-کنز العمّال : ۴۱۳۹۵
