ایمان جلوه ای از علم و معرفت است ، یعنی بعد از آن که انسان نسبت به حقیقتی علم و آگاهی پیدا نمود و با زبان به آن اقرار و نسبت به آن به باورقلبی دست یافت و در مقام عمل نیز بر اساس همان عمل نمود در اصطلاح گفته می شود که نسبت به آن شئ ایمان پیدا کرده است .

به همین مطلب اشاره دارد قول رسول اکرم صلی الله علیه و آله که فرمود :

« الْإِیمَانُ إِقْرَارٌ بِاللِّسَانِ وَ مَعْرِفَةٌ بِالْقَلْبِ وَ عَمَلٌ بِالْأَرْکَان‏»[1]  ایمان،گفتن با زبان و شناخت با دل و عمل با اعضاء و جوارح است .

به عنوان مثال کسی که با تحقیق و تفحص و برسی آیات آفاقی و انفسی به این دانش دست بیابد که همه عالم هستی باید خالق و نگهدارنده ای داشته باشند و بعد از آن که این دانش را با جان و دل قبول کرده و به لوازم آن که تبعیت و خشوع و شُکر آن خالق است ملتزم شد در اصطلاح می گویند که آن فرد نسبت به خالق عالم هستی ایمان دارد .

بر این اساس هنگامی انسان می تواند در مسیر تعالی قرار گیرد که علم او تبدیل به ایمان شود ، یعنی هنگامی که با علم توحید و فقه و اخلاق رو به رو می شود آن علوم زمانی تامین کننده سعادت او هستند که به ایمان حقیقی تبدیل شوند ،یعنی در نه تنها به زبان دارنده آن جاری شوند بلکه اعتقاد قلبی به مضامین آنها داشته باشد و همچنین حاضر باشد به آنها جامه عمل نیز بپوشاند ، این جاست که اگر انسانی به مضمون دانسته های خود عمل کند حیاتی طیب در دنیا و آخرت را برای خود رقم خواهند زد که خدای متعال فرمود :

﴿إِنَّ اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصّالِحاتِ کانَتْ لَهُمْ جَنّاتُ اَلْفِرْدَوْسِ نُزُلاً ﴾ [2] امّا کسانی که ایمان آوردند و کارهای شایسته انجام دادند، باغهای بهشت برین محل پذیرایی آنان خواهد بود.

ای دوست حال که این سرّ از اسرار را دانستی به خود نگاه کن و ببین که چه دانش و آگاهی هایی نسبت به حقیقت در وجود تو انباشته است! بعد ببین که آیا متناسب با آن علوم به لوازم آن عمل کرده ای و آیا آنها  در قلب تو رسوخ کرده اند یا نه ؟

همه ما می دانیم که خوش اخلاقی بسیار مهم و ضروری است اما آیا متناسب با آن عملی را انجام داده ایم ؟ آیا وقتی که نفسمان چیزی را می خواهد جلوی او را گرفته ایم تا از ارتکاب به گناه و معصیت بازش داریم ؟

دنیا بازیچه و خوابگاه نیست ، بسیار نزدیک است که بساط عالم برچیده شود و ما بمانیم و اعمالمان پس ببینید چگونه با عمل به دانسته هایمان خود را می سازیم !

امیرالمؤمنین علیه السلام چه زیبا فرمود :

«الْعَمَلَ الْعَمَلَ ثُمَّ النِّهَایَةَ النِّهَایَةَ وَ الِاسْتِقَامَةَ الِاسْتِقَامَةَ ثُمَّ الصَّبْرَ الصَّبْرَ وَ الْوَرَعَ الْوَرَعَ إِنَّ لَکُمْ نِهَایَةً فَانْتَهُوا إِلَى نِهَایَتِکُمْ وَ إِنَّ لَکُمْ عَلَماً إ  فَاهْتَدُوا بِعَلَمِکُمْ ‏» [3] کار نیکو کار نیکو (خدا را بسیار عبادت و بندگى کنید و به اندک آن اکتفاء ننمائید) پس آنرا بپایان برسانید، آنرا بپایان برسانید، و استوار باشید، استوار باشید (در امر دین استقامت داشته باشید و از راه راست پا بیرون ننهاده بهر طرف رو نیاورید، و در معاصى) شکیبائى گزینید شکیبائى گزینید (و از پیروى خواهشهاى نفس خوددارى نمائید) بپرهیزید، بپرهیزید (از آنچه خدا نهى فرموده دورى کنید) شما را عاقبت و خاتمه‏اى هست، خود را بآن (بهشت جاوید) برسانید، و براى شما پرچم و نشانه اى است (پیغمبر اکرم و اوصیاء آن حضرت) پس (براى رسیدن بحسن عاقبت) به نشانه خودتان هدایت و رستگار شوید

────────────────────────────

[1] (الأمالی( للصدوق)، النص، ص: 268،عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج‏2، ص: 28)

[2] (سوره کهف ، آیه 107)

[3]  نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ص:252