بسیاری از مسلمانان و معتقدان به معاد بر این باورند که عذاب های قیامت همگی از سوی خداست و خدا بی رحمانه آنان را از سر کینه و دشمنی عذاب می کند .

باید گفت این عقیده باطل و مردود است چرا که عالم قبر و قیامت ظرف ظهور ملکات نفسانی و دارایی های اخلاقی آدمی است، درقیامت بیماری های نفس آدمی تمثل یافته و حقیقت او بر اساس دارایی های معنوی اش تمثل و صورت می یابند ، لذا انسانهایی که دارای رذائل اخلاقی هستند آن رذائل حقیقتشان را شکل می دهند ، بر همین اساس حدیثی وارد شده است که :

معاذ بن جبل در منزل ابو ایوب انصاری، نزدیک رسول خدا صلی الله علیه و آله نشسته بود. بعد معاذ از ایشان درباره آیه :

﴿ یَوْمَ یُنْفَخُ فِی اَلصُّورِ فَتَأْتُونَ أَفْواجاً﴾[1] روزی که در «صور» دمیده می‌شود و شما فوج فوج (به محشر) می‌آیید!

 سوال کرد. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: « یَا مُعَاذُ سَأَلْتَ‏ عَنْ‏ عَظِیمٍ‏ مِنَ‏ الْأَمْرِ»[2]ای معاذ! از موضوع بزرگی پرسش کردی و اشک از چشمان مبارک آن حضرت صلی الله علیه و آله جاری شد؛ سپس فرمودند:  روز قیامت امت من در ده گروه مختلف محشور می شوند که خداوند سبحان حساب این ها را از سایر مسلمانان جدا کرده است. آن ها عبارتند از: 

1. بعضی از آنان که به صورت میمون وارد صف محشر می شوند؛ 

2. بعضی چون خوک وارد می گردند؛ 

3. عده ای واژگون می آیند؛ 

4. گروهی کور و سرگردان وارد صف محشر می شوند؛ 

5. بعضی کر و لال، در حالی که فاقد عقل و شعورند، در قیامت حاضر می گردند؛ 

6. عده ای زبان های خود را می جوند، به گونه ای که چرک و لعاب از دهانشان جاری است و تمام اهل محشر از بوی آن نفرت دارند، و خودشان را دور می نمایند؛ 

7. بعضی با دست و پای قطع شده وارد محشر می شوند؛ 

8. عده ای در حالی که آویزان به تنه و ستون هایی از آتش اند، می آیند؛ 

9. بعضی بوی گندشان از بوی مرده بدتر است؛ 

10. گروهی با پیراهن بلند و چرب و چسبیده به پوستشان محشور می شوند.(156)

بعد رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: 

اما کسانی که به صورت میمون محشور می شوند، به خاطر این است که در دنیا نمام و سخن چین بوده اند؛ 

و افرادی که به صورت خوک وارد صف محشر می شوند، به خاطر این است که مال حرام می خوردند و از راه حرام زندگی می کردند؛ 

 و کسانی که واژگون محشور می شوند، این ها در دنیا ربا خوار بوده اند؛ و اما اشخاصی که کور محشور می شوند؛ آن ها در دنیا به ناحق حکم می کرده اند؛ 

و کسانی که کر و لال هستند، برای این است که نسبت به اعمالشان از خود راضی و خودپسند بودند؛ 

اما کسانی که زبان خود را می جوند، علما و قضاتی بودند که گفتارشان با عملشان یکی نبود و به آنچه خود می گفتند عمل نمی کردند؛ 

و افرادی که دست ها و پاهایشان قطع شده بود، همسایه آزار بودند؛ 

و کسانی که به ستون های آتشین آویزان بودند، سخن چین ها و افراد چاپلوس بودند که اخبار مردم را برای پادشاهان ظالم می برند؛ 

 و اشخاصی که بوی بدتر از مردار داشتند، در زندگی همیشه دنبال شهوت رانی و لذت بردن و اسیر و ذلیل شهوات بودند و تمام هم و غمشان شکم و شهوت بود و حق خداوند، مانند خمس و زکات را نمی دادند؛ 

 و کسانی که پیراهن بلند و چرب و روغنی بر تن داشتند افرادی بودند که در دنیا خود را از دیگران بالاتر می دانستند و از خود راضی و متکبر بودند

این امور همگی تمثل اخلاقیات و ملکات سوء نفسانی افراد است که برخواسته از رذائل اخلاقی موجود در نفس ایشان است .

در عالم قیامت وقتی انسانها با بیماری های تمثل یافته نفس خود محشور شدند تازه خسران عظیمی که بواسطه ترک درمان بیماری های خود گرفتار آن شده اند را خواهند فهمید . افسوس می خورند اما دیگر فایده ای ندارد .

اما از آن جا که خدای متعال با رحمانیت و رأفت خود در عالم هستی تجلی نموده و اقتضای این رحمت واسعه الهی این است که همه موجودات عالم هستی باید به مقصد اصلی خلقت خود برسند ، خدای متعال بر خود واجب می دارد که تمامی این انسانها بیمار و گرفتار را تطهیر نماید تا به بسان آبی زلال به دریای بی کران توحید بریزند ، به همین دلیل لازم است ایشان را طبابت نموده و با اعمال درمانهایی دردناک، جان آلوده ایشان را از ناپاکی ها بیالاید ، که در عالم آخرت آن درمان ها به واسطه آتش جهیم جلوه می کند ، انسانهای بیمار را در آن می سوزانند تا پلشتی و نا خالصی های ایشان از بین برود .

────────────────────────────

[1] (سوره نبأ، آیه 18)

[2] ( مجمع البیان، ج 5، تفسیر سوره نبأ آیه 18؛ تفسیر نور الثقلین، ج 5، ص 493)