شروط مشاور خوب
ما راههای زیادی را نرفته و سرد و گرم روزگار را مثل افراد مسن نچشیده ایم پس باید در زندگی از نظرات و دیدگاه های دیگران بهره ببریم. دین اسلام برای حل چالش های زندگی، به مشورت سفارش کرده است. مشورت کردن لازم نیست حتما با کسی انجام شود که تحصیلات آکادمیک روانشناسی و مشاوره را گذرانده باشد اگرچه افرادی که این دوره های را گذرانده اند می توانند گزینه های بهتری برای مشاوره باشند.
اما مهمترین شروط یک مشاور خوب در روایات چیست؟
اول : عاقل و متبحر باشد . در روایتی از امام علی علیه السلام آمده : «شاوِرْ ذَوی العُقولِ، تَأمَنِ الزَّلَلَ والنَّدَمَ.»(1)« مشورت با عاقل، انسان را از لغزش و مشکلات نگاه می دارد» پس اولین شرط مشاور این است که انسان عاقل و رشیدی باشد. عقل در این جا به معنای این است که شناخت کافی به مشکل و راه حل آن را داشته باشد، حال امکان دارد در رشته تحصیلی مشاوره آنها را فراگرفته باشد یا در زندگی آنها را یافته باشد. توجه به این شرط باعث می شود انسان با هر شخصی مشورت نکند زیرا مشورت با انسان نابلد، سرچشمه مشکلات است.
دوم : با تجربه باشد . در حدیثی از امام علی علیه السلام آمده :« أفضَلُ مَن شاوَرتَ ذو التَّجارِب»2 یعنی از بهترین کسانی که می توانی با او مشورت کنی انسان با تجربه است. طبق این روایت با تجربه بودن یک امتیاز است و اگر کسی در راه مشاوره دادن کارآزموده و آبدیده باشد بسیار بهتر از کسی است که تازه به آداب راهنمایی و مشاوره آشنا شده. البته این به معنای این نیست که افراد جوان برای مشورت صلاحیت ندارند، بلکه به معنای این است که افراد با تجربه برای مشورت بهتر از جوانان این کار هستند.
سوم : دلسوز باشد . درحدیث شریفی از پیامبر خدا صلى الله علیه و آله آمده :« مُشاوَرَةُ العاقِلِ الناصِحِ رُشدٌ ویُمنٌ وتَوفیقٌ مِنَ اللَّهِ»3 مشورت کردن با خردمندِ دلسوز، مایه هدایت و میمنت است. این شرط نیز بسیار مهم است زیرا چه بسا انسان با فرد عاقل و با تجربه ای مشورت می کند ولی چون طرف مقابل دلسوز نیست راهکاری را ارائه می دهد که در آن به احساسات طرفین توجه نکرده و سختی ایجاد می کند.
1:غرر الحکم: 5755
2: غرر الحکم: 3279
3: المحاسن: 2/ 438
معیارها در زندگی
ما در معاشرت هایی که با اطرافیان داریم بعضی اوقات کاری را انجام می دهیم که فکر می کنیم بهتر بود کار دیگری می کردیم یعنی نمی دانیم فلان کارمان درست بود یا نه. برای تشخیص صحیح و غلط ما چند شاخصه و معیار داریم که می توانیم به وسیله آنها درست یا اشتباه بودن کارمان را تشخیص دهیم. اولین ملاک ما دین وشریعت اسلام است یعنی اگر خواستیم بدانیم فلان کار خوب است یا نه به گزاره های دینی رجوع می کنیم مثلا وقتی همسرمان کار ناپسندی انجام داده و ما می خواهیم به او تذکر دهیم شک می کنیم که در همان جمع تذکر دهیم یا در خلوت خودمان قضیه را به او بگوییم. با مراجعه به روایات می بینیم امام علی علیه السلام فرموده اند: عیب های همدیگر را آشکار نکنید.(1) پس نباید در جمع تذکر دهیم.
ملاک بعدی ما یک قاعده مهم است که امام علی علیه السلام آن را فرموده اند : با دیگران به گونه ای رفتار کنید که دوست دارید با شما رفتار کنند.(2) برای استفاده عملی از این قاعده باید نوعی شبیه سازی انجام دهیم یعنی خودمان را به جای طرف مقابل قرار دهیم و ببینیم اگر با ما این رفتار را انجام دهند چه عکس العملی داریم ؟ آیا خوشحال می شویم ؟ آیا می پذیریم با ما این گونه برخورد شود؟ در واقع در استفاده از این معیار، ما وجدان و فطرت را داور قرار داده ایم و وقتی بدون جانبداری و پیش داروی به قضیه نگاه می کنیم پی می بریم که کارمان غلط است یا صحیح. مثلا وقتی همسرمان از ما درخواستی دارد و ما می توانیم آن را انجام دهیم نباید زیر آن شانه خالی کنیم زیرا ما هم دوست نداریم همسرمان با ما این گونه برخورد کند.
ملاک سوم ما عرف است. یعنی ببینیم مردم در مورد این کار چگونه قضاوت می کنند. آیا می پسندند یا آن را زشت می دانند . مثلا مردم برای ناهار دادن به میهمان، نون و پنیر را غذای خوبی حساب نمی کنند یا مردم زشت می دانند زن و مرد مسائل شخصی خودشان را در جمع مطرح کنند و هرکدام دیگری را تحقیر کنند یا از کم کاری های دیگری بگویند. البته باید بگوییم عرف همیشه نمی تواند راهنمای خوبی باشد زیرا گاهی عرف نیز منحرف می شود مثلا شاید در جایی رعایت نکردن حجاب در برابر میهمانان عرف باشد در حالی که این کار خلاف دین ماست. یا عرف این باشد که برای میهمانی ریخت پاش صورت گیرد در حالی که این عرف ها نیز با دین ما سازگاری ندارند.
ـــــــــــــــــــــــــــــ
(1): غرر الحکم: 2290
(2): تحف العقول ص ۸۱
یکی از مسائلی که ما در زندگی روزمره با آن روبرو هستیم اشکالات و عیوب دیگران است یعنی ما می بینیم خیلی ها آنگونه که باید وظیفه خود را انجام نمی دهند ، کم کاری می کنند ، گاهی اوقات کارهای ناشایستی انجام می دهند . خصوصا در زندگی مشترک که مرد و زن دائم باهم تعامل دارند و بیش از دیگران از کارها و خصلت های همدیگر خبر دارند در این فضا، وظیفه هرکدام در برابر ایرادات دیگری چیست؟ آیا باید صریحا آنها را به هم گوشزد کنند؟ یا هرکدام به فکر خویش باشند؟ یا راه حل وسطی وجود دارد؟ . یکی از مهمترین کارها در این موارد چشم پوشی یا تغافل است . تغافل یعنی من اصلا متوجه کار شما نشدم . تغافل آنقدر در آداب معاشرت و خصوصا همسرداری مهم است که امام باقر علیه السلام درمورد آن اینگونه فرموده اند :« صَلاحُ شَأنِ الناسِ التَّعایُشُ والتَّعاشُرُ مِلْءَ مِکیالٍ: ثُلُثاهُ فِطَنٌ، وثلثٌ تَغافُل»(1) یعنی اگر معاشرت صحیح با مردم را مانند پیمانه پُرى فرض کنیم، دو سوم آن توجّه و هوشیارى است و یک سومش نادیده گرفتن. به عبارت دیگر یک سوم حسن معاشرت به بیخبر وانمود کردن خود، وابسته است .
در حدیثی از امام علی ع در مورد تغافل اینگونه آمده : «أشرَفُ أخلاقِ الکریمِ تَغافُلُهُ عمّا یَعلَم»(2) یعنی از بزرگترین خصلت های انسان کریم چشم پوشی او از آنچه می داند است .
اما دلیل توصیه اهل بیت ع به تغافل، چیست ؟
برای پاسخ به این روایت از امام علی ع توجه کنید :« مَن لم یَتَغافَلْ ولا یَغُضَّ عن کثیرٍ مِن الامورِ تَنَغَّصَت عِیشَتُه»(3) یعنی هرکس از بسیار از امور چشم پوشی نکند زندگی بر او سخت می شود . برای توضیح این روایت باید گفت مراد حضرت این است که اگر بخواهیم برای هر عیب و ایرادکوچک و بزرگی که از دیگران می بینیم، واکنش نشان دهیم و برای تغییر آن دست به کار شویم زندگی بر ما سخت می شود زیرا خیلی وقت ها عیوب و اشتباهات دیگران اتفاقی اند و تکرار نمی شوند :مثلا شاید فقط این دفعه صحبت کردن همسرمان با مادرش این قدر طول کشیده و همیشگی نیست یا این دفعه شوهرمان بدون اطلاع با دوستانش به سالن ورزشی رفته و همیشه بی خیال نیست در این حالت، تذکر ما منشا کدورت می شود . گاهی نیز می دانیم بعضی رفتارها ریشه در خلق و خوی افراد دارند و قابل تغییر نیستند و ما اگر بخواهیم پشت سرهم تذکر دهیم چیزی درست نمی شود و جز اوقات تلخی، ثمره ای ندارد پس چه بهتر که خودمان را به ندانستن بزنیم .
البته تغافل در مسائل مهم و حساس، توصیه نشده و برای جلوگیری از مشکلات بعدی باید اقدام صورت گیرد.
ــــــــــــــــــــــــــــــ
(1): بحار الأنوار: 74/ 167
(2): غرر الحکم: 3256
(3): غرر الحکم: 9149
یکی از مهارت های اساسی در زندگی مشترک، موقعیت شناسی است. یعنی بدانیم هرکاری در چه زمان و مکانی باید انجام شود، تا آنگونه که شایسته است انجام شود. انسان ها در زندگی حالات مختلفی را تجربه می کنند و در هرکدام از اینها ما باید با آنها درست برخورد کنیم.
مثلا وقتی همسرمان دچار افسردگی است نباید از او انتقاد کنیم زیرا اثر معکوس دارد یا وقتی درخواستی داریم باید ببینیم همسرمان در حال حاضر توانایی انجام آن را دارد یا نه .
از قدیم گفته اند هر سخن جایی و هر نکته مکانی دارد.
یکی از مشکلاتی که ناشی از سبک غلط زندگی است پدیده لوکس گرایی و تجمل طلبی است. البته موضوع آنجا بغرنج شده که بسیاری از تجملات و لوازم غیر ضروری به اسم لوازم زندگی به ما معرفی شده اند و توسط رسانه ها خصوصا تلوزیون ملی، با شدت به مردم، تلقین شده است و مردم به ناچار، برای رسیدن به آنها زحمت می کشند.
این مسئله می تواند در زندگی مشترک آنها بسیار تاثیر گذار باشد .
اول: اینکه وقتی اینها نیاز واقعی تعریف شوند مرد و زن برای تهیه آنها مجبورند بیشتر کار کنند و همین می تواند باعث کم شدن رابطه عاطفی آن دو شود .
دوم: گاهی بر سر اینها مشاجره و دعوا پیش می آید در حالی که اصل اینها اضافی و زائد بودند.
ــــــــــــــــــــــــ
یکی از گوهرهایی که انسان در زندگی مشترک بدست می آورد، فرزند است. فرزند میوه زندگی است و شیرینی و عطر خاصی به زندگی می بخشد. پدر و مادر برای راحتی و آسایش او شب و روز را تلاش می کنند و خواب را بر خود حرام می کنند تا غباری بر ابروی او ننشنید. پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله در مورد میزان وابستگی انسان به فرزند اینگونه فرمودند: «أولادُنا أکبادُنا »(1) یعنی فرزندان ما همچون پاره های جگر ما هستند.
از طرف دیگر فرزند به عنوان یکی از آزمایشات بزرگ الهی در دین ما شناخته می شود.« و اعْلَمُوا أَنَّما أَمْوالُکُمْ وَ أَوْلادُکُمْ فِتْنَةٌ»(2). یعنی «و بدانید که همانا اموال و فرزندان شما مایه امتحان شما هستند» اما جهت آزمایش بودن فرزند چگونه است ؟ به نظر مهمترین جهت در امتحان بودن فرزند این است که انسان علاقه زیادی به فرزندش دارد و این محبت گاهی آنقدربر او چیره می شود که مسائل دیگر زندگی را از یاد می برد و اولویت ها را گم می کند
متاسفانه یکی پدیده های نوظهوری که ناشی از سبک غلط زندگی است فرزند سالاری است . فرزند سالاری به معنای ساده یعنی همه چیز را فدای فرزند کردن و قرار دادن فرزند در اولویت اول زندگی . این پدیده با گره خوردن با مصرف گرایی و عرف های غلطی همچون تجمل و فخر فروشی باعث شده فرزندان به وسیله ای برای نمایش دارایی و افتخارات پدر و مادر تبدیل شوند . یکی از اثرات منفی فرزند سالاری این است که پدر و مادر برای رسیدن به خواسته های فرزند دچار اختلاف می شوند و همدیگر را تحت فشار قرار می دهند و به عبارت ساده تر می شود منشا اختلاف و بگو مگو . مثلا امکان دارد مادر، درخواست خرید یک لباس شیک و گرانقیمت برای کودک داشته باشد و وضعیت مالی پدر مانع این خرید باشد و همین مسئله مادر را ناخرسند کند یا مادر در اثر بی ادبی کودک او را تنبیه کرده باشد ولی پدر بدون توجه به این قضیه، به خاطر گریه کودک، با همسرش تندی کند. البته توجه به خواست و نیاز های طبیعی کودک، وظیفه زوجین است اما بحث ما در مورد خواسته های غیر ضروری و اضافی است.
اما توصیه و راهکار ما این است که همیشه سعی کنید در دوست داشتن فرزند، تعادل را رعایت کنید و اجازه ندهید خواسته ها و احساسات کودکانه فرزندتان، منشا داوری و محور زندگی، قرار بگیرد. بلکه شما و همسرتان، مدیر خانواده اید و با مشورت و همدلی، باید نیاز های واقعی او را پاسخ بدهید.
ـــــــــــــــــــ
(1): جامع الأخبار: ص283
(2) سوره أنفال : آیه 28
همیشه میانه روی بهترین منش و روش در انجام امور زندگی است و آنچه باعث گرفتاری و رنج است افراط یا تفریط است . در مورد تامین هزینه های زندگی نیز همین قاعده جریان دارد ، اگر افراط کنیم اسراف می شود و اگر تفریط باشد، سایه ی سنگین بخل آرامش را می برد . امام کاظم علیه السلام فرموده اند : خرج کردن برای خانواده بین دو مرز قرار دارد : اسراف و بخل(1)
#همسرداری
کافی ج 4 ص 55
یکی از شاخصه های تفکر و زندگی غربی، آزادی است یعنی انسان باید بتواند هر کاری که دوست دارد انجام دهد. با این روش انسان غرب زده، خود را از همه چیز حتی اقتضائات فطری خود نیز رها کرده و معلوم نیست انسانیت خود را به چه می داند . در کلامی از امام صادق علیه السلام آمده : «حیا یکی از خصلت هایی است که انسان را از حیوان متمایز کرده و او را از کارهای زشت باز می دارد .»(1) برای توضیح کلام امام باید بگوییم، انسان در بسیاری از خصلت ها شبیه حیوان است از جسم و شکل بدن تا بسیاری از نیاز ها و گرایش هایش، اما آنچه او را متمایز می کند حیاست . حیا باعث می شود انسان کارهای زشت را ازدرون درک کند، به بزرگتر احترام بگذارد، از میهمان پذیرایی کند یا خودش را از نگاه هرزه حفظ کند. اما اگر حیا رفت انسانیت نیز با او می رود و فهماندن زشتی بسیاری از کارها به شخص بی حیا سخت می شود. لذا حفظ حیا، یکی از ارزش ها و شاخصه های مهم خانواده، در اسلام است .
#همسرداری
توحید مفضل ص 79
امکانات و وسایل مدرن، از یک طرف رفاه می آورد،
اما طرف دیگر آن، کم شدن اراده و زیاد شدن #تنبلی است.
مراقب باشید.
در حدیث شریفی از امام باقر علیه السلام در مورد اثر تنبلی بر زندگی اینگونه آمده: تنبلى به دین و دنیا زیان مىزند.(1)
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1: بحار الأنوار: ج78/ ص180
کم شدن مقداری از شور و حرارت #عشق با پایان دوران #نامزدی، طبیعی است.
این شور و حرارت با شروع زندگی به شیرینی تبدیل می شود. زیرا انسان به صورت طبیعی در مقابل تکرار پدیده ها، هرچند بسیار جذاب باشند، دچار روزمرگی می شود. اما با رعایت اصول همسرداری، زوجین می توانند یک زندگی شیرین و پر مهر بسازند.
معمولا #تند_خویی ، با تندی پاسخ داده می شود .
پس تند نباشیم تا با ما #تند نباشند .
از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمودند «کَمَا تَدِینُ تُدَان»(1)یعنی با هر دستی بدهی از همان دست می گیری.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
(1):کافی ؛ ج2 ؛ ص138
در #مشورت گرفتن از دیگران، برای حل #مشکلات_زندگی،
به #تبحر و #دلسوزی طرف مقابل دقت کنید.
مشورت کردن با انسان های نابلد یا بی احساس
می تواند کلاف مشکلات را پیچیده تر کند.
درحدیث شریفی از پیامبر خدا صلى الله علیه و آله آمده :« مُشاوَرَةُ العاقِلِ الناصِحِ رُشدٌ ویُمنٌ وتَوفیقٌ مِنَ اللَّهِ»(1) مشورت کردن با خردمندِ دلسوز، مایه هدایت و میمنت است.
1: المحاسن: 2/ 438
در نقد انصاف را رعایت کنید
گاهی ما آنقدر از طرف مقابل عصبانی هستیم که یادمان می رود
او امتیازاتی هم دارد یا اشتباه او، آنقدرها هم بزرگ نبوده
ولی جوری با او صحبت می کنیم، گویا او بی فایده ترین موجود کره زمین است.
امام علی علیه السلام در حدیثی زیبا درباره انصاف فرموده اند : «الإنصافُ یُؤلِّفُ القُلوبَ»(1) یعنی انصاف قلب ها را به هم پیوند می دهد و به عبارت دیگر مایه محبت و دوستی است .
#همسرداری
1 : غرر الحکم: 1130
چرا مشاوره ؟
شکی نیست که زندگی مشترک دست اندازهایی دارد که باید برای عبور از آنها از دیگران کمک و مشورت گرفت. نیاز انسان به مشاوره آنقدر زیاد است که امام علی علیه السلام در مورد آن فرموده اند:
« لا یَستَغنِی العاقِلُ عَنِ المُشاوَرَةِ.»1« انسان عاقل هیچ گاه از مشورت با دیگران بی نیاز نمی شود »
یعنی عقل انسان حکم می کند مشورت کند. همچنین در کلام دیگری از ایشان آمده:
« لا ظَهِیرَ کالمُشاوَرَة»2 یعنی «هیچ پشتیبانی مثل مشورت نیست »
اما دلیل اینکه عقل به مشورت دستور می دهد و هیچ پشتیبانی مثل مشاوره نیست این است که مشورت انسان را از سقوط و دچار شدن به بسیاری از مشکلات حفظ می کند چنانچه در کلامی از امیر المومنین علیه السلام آمده : «المُستَشِیرُ مُتَحَصِّنٌ مِنَ السَّقَطِ. »3 «کسی که مشورت کند از سقوط در امان است . »
اما چرا برای حل مشکلات و معضلات زندگی اینقدر به مشورت توصیه شده ؟ برای یافتن پاسخ کافی است به این روایت از امام علی علیه السلام توجه کنید :
«إنّما حُضَّ على المُشاوَرَةِ لأنّ رَأیَ المُشیرِ صِرْفٌ، ورَأیَ المُستَشِیرِ مَشُوبٌ بالهَوى »4« به مشورت تاکید و توصیه شده زیرا نگاه مشاور به خالی از گرایش و انگیزه است و نظر مشورت گیرنده همراه با گرایش و میل هایی است».
در توضیح این روایت به این مثال توجه کنید : خانم خانه مدتی است تفریح ندارد و در اثر روزمرگی دچار بدخلقی شده و بهانه گیری می کند ولی خودش فکر می کند چون مدتی قبل درخواست خرید طلا داشته، ولی به علت کمبود پول، موفق به خرید، نشده اند الان حالش گرفته شده؛ البته خانم قصه ما علاقه زیادی به طلا دارد. زن و مرد با این نظر، به مشاور مراجعه می کنند و زن سعی می کند مشکل را به نخریدن طلا ربط دهد چون خودش آن را دوست داشته و موفق به خرید آن نشده، در اینجا مشاور چون همان حالت زن به طلا را ندارد و همه جانبه به مسئله نگاه می کند می تواند تشخیص دهد بد خلقی زن، بیشتر به نداشتن تفریح و مشغله مفید، مربوط است و نخریدن طلا یک بهانه کوچک، برای دامن زدن به مشکل است .
_______________________________________________________________
:1غرر الحکم: 10693
2: نهج البلاغه: حکمت 54
3: غرر الحکم: 1207
:4 غرر الحکم: 3908
