در ابتدای سیر بنده به سوی خدای متعال اولین مرحله تحصیل ایمان به ذات اقدس الهی است که موجب محبت شدید او به خدای متعال می شود،فرمود :

﴿اَلَّذِینَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلّهِ﴾[1]   آنها که ایمان دارند، عشقشان به خدا، شدیدتر است.

 مومنین در مرحله اول محب اند و در این مرحله ایمان را با عشق و محبت اجین کرده اند ، ایمان یعنی محبت .

امام صادق علیه السلام  فرمود :

«هَلِ‏ الدِّینُ‏ إِلَّا الْحُبُ‏» [2] آیا دین چیزی جز محبت است ؟!

ایمان محبت می آورد و انسان را محبّ خدا می کند ، بعد از این مرحله اگر انسان آداب بندگی را رعایت کرد محبّ خدا می شود ، یعنی به درجه ای می رسد که خدا او را محبوب خود می کند .

البته آداب بندگی در تبعیت از رسول اکرم صلی الله علیه و آله و طبق اعمال او کار ها را انجام دادن است که فرمود :

﴿ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اَللّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اَللّهُ ﴾ [3] اگر خدا را دوست می‌دارید، از من پیروی کنید! تا خدا (نیز) شما را دوست بدارد؛

که این تبعیت گوش دادن به تمامی دستورات رسول اکرم صلی الله علیه و  آله است

 ﴿ ما آتاکُمُ اَلرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا﴾  (سوره حشر، آیه 7) آنچه را رسول خدا برای شما آورده بگیرید (و اجرا کنید)، و از آنچه نهی کرده خودداری نمایید!

 رسول اکرم صلی الله علیه و آله  اسوه عبودیت الهی و بنده تمام اوست ،در تشهد نماز می گوییم :

«أَشْهَدُ أَنَ‏ مُحَمَّداً عَبْدُهُ‏ وَ رَسُولُه‏ُ» شهادت می دهم که محمد صلی الله علیه و آله عبد و رسول خدای متعال است .

به همین دلیل باید آداب بندگی را از او که عبد به تمام معناست الگو بگیریم :

﴿لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ  ﴾ [4]   مسلّماً برای شما در زندگی رسول خدا سرمشق نیکویی وجود دارد .

همه آداب بندگی را باید از رسول اکرم صلی الله علیه و آله گرفت و وقتی همه این آداب بندگی به خوبی رعایت شدند انسان  از محبّ بودن عبور کرده و محبوب خدای متعال می شود ،در قرآن کریم افراد بسیاری هستند که خدای متعال در مورد ایشان فرمود این ها محبوب خدایند :

﴿إِنَّ اَللّهَ یُحِبُّ اَلتَّوّابِینَ وَ یُحِبُّ اَلْمُتَطَهِّرِینَ ﴾  [5] خداوند، توبه‌کنندگان را دوست دارد، و پاکان را (نیز) دوست دارد.

﴿إِنَّ اَللّهَ یُحِبُّ اَلْمُتَّقِینَ﴾  (سوره آل‏ عمران‏، آیه 76) خداوند پرهیزگاران را دوست دارد.

 این جاست که  انسان می گوید و خدا می شنود و جواب می دهد ، در اول مناجات شعبانیه آمده است

  «وَ اسْمَعْ دُعَائِی إِذَا دَعَوْتُکَ وَ اسْمَعْ نِدَائِی إِذَا نَادَیْتُکَ وَ أَقْبِلْ عَلَیَّ إِذَا نَاجَیْتُکَ فَقَدْ هَرَبْتُ إِلَیْکَ وَ وَقَفْتُ بَیْنَ یَدَیْکَ مُسْتَکِیناً لَکَ مُتَضَرِّعاً إِلَیْکَ» [6]  ای خدا چون تو را بخوانم دعای مرا بشنو (واجابت فرما) و هرگاه تو را ندا کنم ندایم بشنو و چون با تو مناجات کنم به من رو کرده و به حالم توجه فرما که من بسوی تو گریخته‌ام و در حضور حضرتت ایستاده در حالی که به درگاهت به حال پریشانی تضرع و زاری می‌کنم .

در مرحله اول انسان محب خدا را می خواند و خدا می شنود ، و در مرحله دوم محبوب خدا می شود و در مرحله سوم هم نجوا شدن عبد با خداست که در مورد موسی علیه السلام که این مراحل را طی کرده فرمود :

﴿نادَیْناهُ مِنْ جانِبِ اَلطُّورِ اَلْأَیْمَنِ وَ قَرَّبْناهُ نَجِیًّا﴾[7] ما او را از طرف راست (کوه) طور فراخواندیم؛ و نجواکنان او را (به خود) نزدیک ساختیم؛

  انسان آن قدر به خدا قرب معنوی پیدا می کند  که خدا با او به صورت نجوا صحبت می کند ، نجوا نهایت قرب انسان به ذات اقدس الهی است ، اسراری در آن  جا وجود دارد که تنها خدا و بنده آن را گفت و گو کرده و می شنود .

 حضرت موسی علیه السلام  به خدای متعال عرض کرد :

«یَا رَبِّ إِنْ‏ کُنْتَ‏ بَعِیداً نَادَیْتُ وَ إِنْ کُنْتَ قَرِیباً نَاجَیْتُ قَالَ یَا مُوسَى أَنَا جَلِیسُ مَنْ ذَکَرَنِیِ»[8] یا رب اگر دور هستی تو را نداء کنم و اگر نزدیک هستی با تو نجوا کنم ، خدا فرمود : ای موسی من هم نشین کسی هستم که من را یاد کند !

پس باید به نحوی مشغول تحصیل معرفت و عمل به دستورات شریعت شویم که محبّ و محبوب خدا شده و راه برای هم نجوا شدن با ذات اقدس الهی به رویمان گشوده شود .

می توان  با خدا نجوا کرد چرا که او از ما دور نیست !

────────────────────────────

[1]  (سوره بقرة، آیه165)

[2]  (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏8، ص: 80)

[3]  (سوره آل‏ عمران‏، آیه 31)

[4]  (سوره أحزاب‏، آیه 21)

[5]  (سوره بقرة، آیه 222)

[6]  (إقبال الأعمال (ط - القدیمة)، ج‏2، ص: 686)

[7]  (سوره مریم ، آیه 52)

[8]  ( قصص الأنبیاء علیهم السلام (للراوندی)، ص: 163)